ЁЯУШ рдИрдмुрдХ 1: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ै? – рдПрдХ рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢िрдХा | What is the Stock Market? – A Beginner's Guide

ЁЯУШ рдИрдмुрдХ 1: "рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ै? – рдПрдХ рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢िрдХा"

рдЗрд╕ рдИрдмुрдХ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै — рдПрдХ рдЖрдо рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рдоूрд▓рднूрдд рдЬाрдирдХाрд░ी рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рднाрд╖ा рдоें рджेрдиा, рддाрдХि рд╡рд╣ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рд╕ाрде рдиिрд╡ेрд╢ рдпा рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░ рд╕рдХे।



"рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ै? – рдПрдХ рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢िрдХा"

"What is the Stock Market? – A Beginner's Guide"

 ЁЯУШ рдкрд░िрдЪрдп: (Introduction) :

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ, рдЬिрд╕े рд╣рдо рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЬрдЯिрд▓ рдФрд░ рдЬोрдЦिрдо рднрд░ी рдЬрдЧрд╣ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрджि рдЗрд╕े рд╕рд╣ी рддрд░ीрдХे рд╕े рд╕рдордЭा рдЬाрдП, рддो рдпрд╣ рдзрди рд╕ृрдЬрди (Wealth Creation) рдХा рдПрдХ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдоाрдз्рдпрдо рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдпрд╣ рдкुрд╕्рддрдХ рдЙрди рд╕рднी рдкाрдардХों рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдХी рдЧрдИ рд╣ै рдЬो рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рдмुрдиिрдпाрджी рд╕рдордЭ рд╣ाрд╕िрд▓ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рддрдХрдиीрдХी рд╢рдм्рджों рдФрд░ рднाрд░ी-рднрд░рдХрдо рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рд╕े рдмрдЪрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢िрдХा рдоें рдЖрдкрдХो рд╕рд░рд▓ рднाрд╖ा рдоें рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै:

 

v рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

v рдпрд╣ рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै?

v рд╢ेрдпрд░ рдХ्рдпा рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрди्рд╣ें рдХ्рдпों рдЦрд░ीрджा/рдмेрдЪा рдЬाрддा рд╣ै?

v рдЗрди्рд╡ेрд╕्рдЯрдоेंрдЯ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдоें рдХ्рдпा рдЕंрддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै?

v рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг – рдПрдХ рдирдпा рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХрд╣ां рд╕े рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░े?

 

рд╣рдоाрд░ा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХो рдкрдв़рдиे рдХे рдмाрдж рдХोрдИ рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рд╕ाрде рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдЕрдкрдиी рдпाрдд्рд░ा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рд╕рдХे। рдЪाрд╣े рдЖрдк рдПрдХ рдЫाрдд्рд░ рд╣ों, рдЧृрд╣िрдгी, рдиौрдХрд░ीрдкेрд╢ा рдпा рд░िрдЯाрдпрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि – рдпрд╣ рдХिрддाрдм рдЖрдкрдХी рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рдкрд╣рд▓ी рд╕ीрдв़ी рд╣ै।

 

рд╕рдордЭो рдмाрдЬाрд░ рдХी рдЪाрд▓ рдХो рдкрд╣рд▓े, рдордд рдкрдб़ो рд▓ाрд▓рдЪ рдХे рдЬाрд▓ рдоें рдЧрд╣рд░े।
рд╕ोрдЪ-рд╕рдордЭ рдХрд░ рдЬो рдЦेрд▓े рджांрд╡, рд╡рд╣ी рдкाрдП рдоुрдиाрдлे рдХा рдЕрд╕рд▓ी рднाрд╡।

рд╢ेрдпрд░ों рдХी рджुрдиिрдпा, рд╕рдкрдиों рдХी рдЙрдб़ाрди, рдЬ्рдЮाрди рд╣ो рд╕ाрде рддो рдирд╣ीं рдХोрдИ рдиुрдХрд╕ाрди।

рдзैрд░्рдп рд░рдЦो, рдмрдв़рддे рдЬाрдУ рдзीрд░े-рдзीрд░े, рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдмрдиे рдЬीрд╡рди рдХी рддिрдЬोрд░ी рдЧंрднीрд░ें।

 

рдЖрдЗрдП, рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рдЗрд╕ рд░ोрдоांрдЪрдХ рджुрдиिрдпा рдоें рдПрдХ рд╕рдордЭрджाрд░ рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░ें।

 

рдЕрдиुрдХ्рд░рдо (Index) рдк्рд░рд╕्рддाрд╡िрдд рд╡िрд╖рдпाрдиुрд╕ाрд░:

 

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 1: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡

·       рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

·       рд╢ेрдпрд░ рдХ्рдпा рд╣ोрддे рд╣ैं?

·       рд▓ोрдЧ рдЗрд╕рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХ्рдпों рдХрд░рддे рд╣ैं?

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 2: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ (рднाрд░рдд рдоें)

·       рднाрд░рдд рдоें рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд

·       BSE, NSE рдХा рдкрд░िрдЪрдп

·       SEBI рдХी рднूрдоिрдХा

·       рднाрд░рддीрдп рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा

·       рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдФрд░ рд░िрдЯेрд▓ рдЗрди्рд╡ेрд╕्рдЯрд░्рд╕ рдХी рднूрдоिрдХा

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 3: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХे рдк्рд░рдХाрд░ – рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдФрд░ рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ

·       IPO рдФрд░ рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ

·       рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ

·       рджोрдиों рдоें рдЕंрддрд░

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 4: рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рдк्рд░рдХाрд░

·       рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо vs рд╢ॉрд░्рдЯ рдЯрд░्рдо

·       рдбिрд▓ीрд╡рд░ी рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ vs рдЗंрдЯ्рд░ाрдбे

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 5: рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рддिрднाрдЧी (Main Participants)

·       рдиिрд╡ेрд╢рдХ (Investors)

·       рдЯ्рд░ेрдбрд░्рд╕ (Traders)

·       рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ рдФрд░ рд╕рдм-рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕

·       SEBI рдФрд░ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 6:  рдбीрдоैрдЯ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै? What Are Demat and Trading Accounts?

·       рдЬрд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдФрд░ рдЦाрддा рдЦोрд▓рдиा

·       рдбिрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХ्рдпा рд╣ै?

·       рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХ्рдпा рд╣ै?

·       рджोрдиों рдоें рдлрд░्рдХ рдФрд░ рдЦोрд▓рдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 7: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै?  How Does the Stock Market Work?

·       рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी рдХैрд╕े рд╣ोрддी рд╣ै?

·       рдХीрдордд рдХैрд╕े рддрдп рд╣ोрддी рд╣ै?

·       рдбिрдоांрдб-рд╕рдк्рд▓ाрдИ рдХा рд░ोрд▓

·       рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдФрд░ рдм्рд░ोрдХрд░ рдХी рднूрдоिрдХा

·       рдСрд░्рдбрд░ рдЯाрдЗрдк рдФрд░ рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдоूрд╡рдоेंрдЯ

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 8: IPO рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХैрд╕े рдХрд░ें?

·       IPO рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

·       IPO рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

·       рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें

·       рдЕрд▓ॉрдЯрдоेंрдЯ рдФрд░ рд▓िрд╕्рдЯिंрдЧ

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 9: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ SIP рдХ्рдпा рд╣ै? рдФрд░ рдпे рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं?

·       рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा

·       SIP рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

·       рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рдлाрдпрджे рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд░

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 10: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рд░िрд╕्рдХ рдФрд░ рд╕ाрд╡рдзाрдиिрдпाँ

·       рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдиिрд░्рдгрдп рд╕े рдмрдЪें

·       рд▓ाрд▓рдЪ рдФрд░ рдбрд░ рдХे рдиुрдХрд╕ाрди

·       рд░िрд╕्рдХ рдоैрдиेрдЬрдоेंрдЯ

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 11: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╕े рдЬुрдб़ी рдЧрд▓рддрдлрд╣рдоिрдпाँ

·       рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЬुрдЖ рд╣ै” рдЬैрд╕ी рдн्рд░ांрддिрдпाँ

·       рдЬрд▓्рджी рдЕрдоीрд░ рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ैं”

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 12: рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдЭाрд╡

·       рд╢ेрдпрд░ рдХैрд╕े рдЦрд░ीрджें рдФрд░ рдмेрдЪें?

·       рд╢ेрдпрд░ рдЪुрдирдиा рдФрд░ рдСрд░्рдбрд░ рджेрдиा

·       рдХрдо рд╕े рдХрдо рдкूंрдЬी рд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХैрд╕े рдХрд░ें

·       рдбाрдЗрд╡рд░्рд╕िрдлिрдХेрд╢рди or рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдХो рдоैрдиेрдЬ рдХрд░рдиा

ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 13: рд╕рдлрд▓ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдП 10 рдЧोрд▓्рдбрди рд░ूрд▓्рд╕

·       рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХे рд▓ाрдн

·       рд╕рд╣ी рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди, рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдФрд░ рдзैрд░्рдп рдХा рдорд╣рдд्рд╡

·       рдЬрд▓्рджी рд╢ुрд░ुрдЖрдд

·       рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдзैрд░्рдп рдХा рдорд╣рдд्рд╡

·       рд▓рдХ्рд╖्рдп рдиिрд░्рдзाрд░рдг


ЁЯУв рд╕्рд▓ोрдЧрди – "рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ै?"

ЁЯУИ "рдЬाрдиिрдП рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХी рднाрд╖ा, рдмрдиाрдЗрдП рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा!"

ЁЯТ╝ "рдмिрдиा рдбрд░े, рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╕े – рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдкрд╣рд▓ा рдХрджрдо рдЖрдЬ рдЙрдаाрдПँ!"

ЁЯТ╣ "рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХो рдЬाрдиिрдП, рд╕рдоृрдж्рдзि рдХी рд░ाрд╣ рдЕрдкрдиाрдЗрдП!"

ЁЯУШ "рд╣рд░ рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдоुрд╢्рдХिрд▓ рдирд╣ीं, рдЕрдЧрд░ рдЧाрдЗрдб рд╣ो рдЖрд╕ाрди рдФрд░ рд╕рд╣ी!"

ЁЯТ╕ "рд╢ेрдпрд░ рдирд╣ीं рд╕िрд░्рдл рдХाрдЧрдЬ рд╣ैं, рд╡ो рдЖрдкрдХे рд╕рдкрдиों рдХी рдиींрд╡ рд╣ैं!"

ЁЯза "рдЬ्рдЮाрди рд╕े рд╣ोрдЧा рдиिрд╡ेрд╢ рдЖрд╕ाрди, рдпрд╣ी рд╣ै рд╕рдордЭрджाрд░ों рдХी рдкрд╣рдЪाрди!"

ЁЯФ░ "рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░ें рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╕े, рд╣рд░ рдкैрд╕ा рдмрдиे рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी рд╕े!"

ЁЯУК "рдирд╣ीं рд╣ै рдЬुрдЖ, рдирд╣ीं рд╣ै рдЪाрд▓, рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╣ै рд╕рдордЭ рдФрд░ рд╕рд╡ाрд▓!"

ЁЯФН "рд╣рд░ рдЖрдо рдЗंрд╕ाрди рдХो рдоिрд▓े рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдЬ्рдЮाрди – рдпрд╣ी рд╣ै рд╣рдоाрд░ा рдЕрднिрдпाрди!"

ЁЯЪА "рдЖрдкрдХा рдкрд╣рд▓ा рдХрджрдо рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें – рдПрдХ рд╕ुрдирд╣рд░ा рднрд╡िрд╖्рдп рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░ें!"

ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 1: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡

Chapter 1: Definition and Importance of the Stock Market

ЁЯФ╣ 1. рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै? (What is the Stock Market?)

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдПрдХ рдРрд╕ा рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджे рдФрд░ рдмेрдЪे рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕े рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░, рдЗрдХ्рд╡िрдЯी рдоाрд░्рдХेрдЯ рдпा рдкूंрдЬी рдмाрдЬाрд░ (Capital Market) рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдмाрдЬाрд░ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдФрд░ рдХंрдкрдиिрдпों рдХो рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдЬोрдб़рддा рд╣ै। рдЬрдм рдХोрдИ рдХंрдкрдиी рдкूंрдЬी рдЬुрдЯाрдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╢ेрдпрд░ рдкрдм्рд▓िрдХ рдХो рдмेрдЪрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдмрджрд▓े рдоें рд▓ोрдЧ рдЙрд╕ рдХंрдкрдиी рдоें рд╣िрд╕्рд╕ेрджाрд░ी (ownership) рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдпрд╣ рдмाрдЬाрд░ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХे рдЬрд░िрдП рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬрд╣ां рд▓ाрдЦों рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбрд░ рдХंрдкрдиिрдпों рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрдирд╕े рдоुрдиाрдлा рдХрдоाрдиे рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рд░рдЦрддे рд╣ैं।

ЁЯСЙ рд╕рд░рд▓ рд╢рдм्рджों рдоें:

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдПрдХ рдРрд╕ा рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдХंрдкрдиिрдпाँ рдЕрдкрдиे рд╢ेрдпрд░ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдмेрдЪрддी рд╣ैं рдФрд░ рд▓ोрдЧ рдЙрди рд╢ेрдпрд░ों рдХो рдЦрд░ीрджрдХрд░ рдоुрдиाрдлा рдХрдоाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं।

 

рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рд╣ैं:

* BSE (Bombay Stock Exchange)

* NSE (National Stock Exchange)

рдЗрди рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬों рдкрд░ рд▓ाрдЦों рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбрд░ рд░ोрдЬ़ाрдиा рдХрд░ोрдб़ों рд░ुрдкрдП рдХा рд▓ेрди-рджेрди рдХрд░рддे рд╣ैं।

ЁЯФ╣ 2. рд╢ेрдпрд░ рдХ्рдпा рд╣ोрддे рд╣ैं? (What are Shares?)

рд╢ेрдпрд░ рдПрдХ рдХंрдкрдиी рдоें рд╣िрд╕्рд╕ेрджाрд░ी рдХा рдк्рд░рдоाрдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬрдм рдЖрдк рдХिрд╕ी рдХंрдкрдиी рдХा рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрддे рд╣ैं, рддो рдЖрдк рдЙрд╕ рдХंрдкрдиी рдХे рдЖंрд╢िрдХ рдоाрд▓िрдХ рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं। рдпрджि рдХंрдкрдиी рдХो рд▓ाрдн рд╣ोрддा рд╣ै, рддो рдЙрд╕рдХे рд╢ेрдпрд░рдзाрд░рдХों рдХो рднी рд▓ाрднांрд╢ (Dividend) рдоिрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рд╢ेрдпрд░ рдХी рдХीрдорддें рднी рдмрдв़ рд╕рдХрддी рд╣ैं।

рд╢ेрдпрд░, рдХिрд╕ी рдХंрдкрдиी рдХी рдоाрд▓िрдХाрдиा рд╣िрд╕्рд╕ेрджाрд░ी рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬрдм рдЖрдк рдХिрд╕ी рдХंрдкрдиी рдХे рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрддे рд╣ैं, рддो рдЖрдк рдЙрд╕ рдХंрдкрдиी рдХे рдЫोрдЯे рд╣िрд╕्рд╕े рдХे рдоाрд▓िрдХ рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं। рдХंрдкрдиी рдХे рдоुрдиाрдлे рдоें рдЖрдкрдХो рдбिрд╡िрдбेंрдб рдоिрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЕрдЧрд░ рдХंрдкрдиी рдХा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ोрддा рд╣ै рддो рд╢ेрдпрд░ рдХा рднाрд╡ рдмрдв़ рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдЖрдкрдХो рдХैрдкिрдЯрд▓ рдЧेрди рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।

рд╢ेрдпрд░ рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं:

·        рдЗрдХ्рд╡िрдЯी рд╢ेрдпрд░ (Equity Shares) – рдоाрд▓िрдХाрдиा рд╣рдХ рджेрддे рд╣ैं

·        рдк्рд░ेрдлрд░ेंрд╕ рд╢ेрдпрд░ (Preference Shares) – рд╕ीрдоिрдд рд▓ाрдн рдФрд░ рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рджेрддे рд╣ैं

ЁЯУМ рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рднाрдЧ :

·       рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ – рдЬрд╣ाँ рдХंрдкрдиिрдпाँ рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЕрдкрдиे рд╢ेрдпрд░ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рдмेрдЪрддी рд╣ैं (IPO – Initial Public Offering)

·       рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ – рдЬрд╣ाँ рдкрд╣рд▓े рд╕े рд▓िрд╕्рдЯेрдб рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी рд╣ोрддी рд╣ै (рдЬैрд╕े NSE, BSE рдкрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ)

ЁЯФ╣ 3. рд▓ोрдЧ рдЗрд╕рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХ्рдпों рдХрд░рддे рд╣ैं? (Why Do People Invest in the Stock Market?)

     рд▓ोрдЧ рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХाрд░рдгों рд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं:

1. рдзрди рд╕ृрдЬрди (Wealth Creation): рд╢ेрдпрд░ों рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рд▓ंрдмे рд╕рдордп рдоें рдЕрдзिрдХ рд░िрдЯрд░्рди рджे рд╕рдХрддा рд╣ै।

2. рдбिрд╡िрдбेंрдб рдЖрдп: рдХुрдЫ рдХंрдкрдиिрдпाँ рдЕрдкрдиे рдоुрдиाрдлे рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдбिрд╡िрдбेंрдб рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрддी рд╣ैं।

3. рдоाрд▓िрдХाрдиा рд╣рдХ: рд╢ेрдпрд░рдзाрд░рдХ рдХंрдкрдиी рдХे рдХुрдЫ рдлैрд╕рд▓ों рдоें рд╡ोрдЯ рджेрдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рд░рдЦрддे рд╣ैं।

4. рд▓िрдХ्рд╡िрдбिрдЯी: рд╢ेрдпрд░ рдХिрд╕ी рднी рд╕рдордп рдмेрдЪे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं।

5. рдорд╣ंрдЧाрдИ рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा (Hedge against Inflation): рд╢ेрдпрд░ों рдХा рдоूрд▓्рдп рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдмрдв़рддा рд╣ै, рдЬो рдорд╣ंрдЧाрдИ рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рджेрддा рд╣ै।

ЁЯУМ 1.4 рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХा рдорд╣рдд्рд╡

1. рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рдЕрд╡рд╕рд░: рдпрд╣ рдЖрдо рд▓ोрдЧों рдХो рдЕрдкрдиी рдмрдЪрдд рдХो рдмрдв़ाрдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рджेрддा рд╣ै। рдмैंрдХ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЕрдзिрдХ рд░िрдЯрд░्рди рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╣ोрддी рд╣ै।

2. рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рд▓िрдП рдкूंрдЬी рдЬुрдЯाрдиे рдХा рдоाрдз्рдпрдо: рдХंрдкрдиिрдпाँ рдкрдм्рд▓िрдХ рд╕े рдкूंрдЬी (funds) рдЬुрдЯाрдХрд░ рдЕрдкрдиे рдмिрдЬрдиेрд╕ рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ैं।

3. рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рд╕ंрдХेрддрдХ: рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХिрд╕ी рджेрд╢ рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рдХा рджрд░्рдкрдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬрдм рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдЕрдЪ्рдЫा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХрд░рддा рд╣ै, рддो рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдордЬрдмूрдд рд╣ै।

4. рд▓िрдХ्рд╡िрдбिрдЯी: рдЖрдк рдЬрдм рдЪाрд╣ें рдЕрдкрдиे рд╢ेрдпрд░ рдХो рдмेрдЪ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдФрд░ рдкैрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं – рдпाрдиी рдпрд╣ рдПрдХ рддрд░рд▓ рдиिрд╡ेрд╢ (liquid investment) рд╣ै।

5. рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХे рдЕрд╡рд╕рд░: рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рд╕े рдЬुрдб़े рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों (рдм्рд░ोрдХрд░ेрдЬ, рд░िрд╕рд░्рдЪ, рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрдоेंрдЯ) рдоें рд▓ाрдЦों рд▓ोрдЧों рдХो рдиौрдХрд░ी рдоिрд▓рддी рд╣ै।

ЁЯУЭ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion):

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХेрд╡рд▓ рдЕрдоीрд░ों рдХा рдЦेрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдХोрдИ рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕рд╣ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдФрд░ рд╕ोрдЪ рдХे рд╕ाрде рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрджि рдЖрдк рдзैрд░्рдп, рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдФрд░ рд╕рдордЭрджाрд░ी рдХे рд╕ाрде рдЖрдЧे рдмрдв़ें, рддो рдпрд╣ рдмाрдЬाрд░ рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдЕрд╡рд╕рд░ों рдХा рд╕ाрдЧрд░ рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рди рд╕िрд░्рдл рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд▓िрдП рдоुрдиाрдлे рдХा рд╕्рд░ोрдд рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдкूрд░े рджेрд╢ рдХी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдЧрддि рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рдЗंрдЬрди рднी рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै рдХि рдЗрд╕рдоें рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╕े рдФрд░ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХे рд╕ाрде рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрдпा рдЬाрдП। рдмिрдиा рдЬ्рдЮाрди рдХे рдХिрдпा рдЧрдпा рдиिрд╡ेрд╢, рдиुрдХрд╕ाрди рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 2: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ (рднाрд░рдд рдоें)

Chapter 2: History and Evolution of the Stock Market (In India)


ЁЯФ╣ 1. рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд (Origin of the Stock Market in India)

ЁЯУМ рдкрд░िрдЪрдп:

рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рдиींрд╡ 19рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╢ाрд╕рди рдХे рджौрд░ाрди рд░рдЦी рдЧрдИ рдеी। рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпाँ рддेрдЬी рд╕े рдмрдв़ рд░рд╣ी рдеीं рдФрд░ рдХंрдкрдиिрдпों рдХो рдЕрдкрдиे рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХो рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдкूंрдЬी рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдеी। рдРрд╕े рдоें рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬ़ाрд░ рдиे рдПрдХ рдЕрд╣рдо рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдИ।

ЁЯХ░ рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╢ुрд░ुрдЖрдд:

1. рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓ी рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ:

рднाрд░рдд рдоें рд╢ेрдпрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд 1830 рдХे рджрд╢рдХ рдоें рд╣ुрдИ рдЬрдм рдмॉрдо्рдмे (рдЕрдм рдоुंрдмрдИ) рдоें рдХुрдЫ рд╡्рдпाрдкाрд░िрдпों рдиे рдИрд╕्рдЯ рдЗंрдбिрдпा рдХंрдкрдиी рдХे рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी рд╢ुрд░ू рдХी।

2. рдЕрдиौрдкрдЪाрд░िрдХ рд╕рдоूрд╣:

1850 рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕, рд▓рдЧрднрдЧ 22 рд╕्рдЯॉрдХ рдм्рд░ोрдХрд░ рдоुंрдмрдИ рдХे рдЯाрдЙрди рд╣ॉрд▓ (Horniman Circle) рдХे рдкाрд╕ Banyan tree рдХे рдиीрдЪे рдЗрдХрда्рдаा рд╣ोрдХрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХрд░рдиे рд▓рдЧे। рдпрд╣ी рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рдЕрдиौрдкрдЪाрд░िрдХ рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдеी।

ЁЯПЫрдмॉрдо्рдмे рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (BSE) рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा:

·       рд╡िрд╖рдп:  рдЬाрдирдХाрд░ी

·       рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖:   1875

·       рд╕्рдеाрди:           рджрд▓ाрд▓ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ, рдоुंрдмрдИ

·       рд╕्рдеाрдкрдХ:         рдк्рд░ेрдордЪंрдж рд░ाрдпрдЪंрдж рдФрд░ рдЕрди्рдп рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕

·       рд╡िрд╢ेрд╖рддा:        рдпрд╣ рдПрд╢िрдпा рдХा рд╕рдмрд╕े рдкुрд░ाрдиा рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рд╣ै

рдмॉрдо्рдмे рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (BSE) рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд "The Native Share and Stock Brokers' Association" рдХे рдиाрдо рд╕े рд╣ुрдИ рдеी। рдмाрдж рдоें рдЗрд╕े рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдоाрди्рдпрддा рдоिрд▓ी рдФрд░ рдпрд╣ рдПрдХ рд╕ंрдЧрдаिрдд рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдмрди рдЧрдпा
рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд 19рд╡ीं рд╕рджी рдоें рд╣ुрдИ। рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдоुंрдмрдИ (рддрдм рдмंрдмрдИ) рдоें рдПрдХ рдмрд░рдЧрдж рдХे рдкेрдб़ рдХे рдиीрдЪे рдХुрдЫ рд╡्рдпाрдкाрд░ी рдФрд░ рджрд▓ाрд▓ рдЗрдХрдЯ्рдаा рд╣ोрдХрд░ рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЦрд░ीрдж-рдлрд░ोрдЦ्рдд рдХрд░рддे рдеे। рдпрд╣ी рдЫोрдЯा-рд╕ा рд╕рдоूрд╣ рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдмрдиा
рдмॉрдо्рдмे рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (BSE)рдЬो 1875 рдоें рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ुрдЖ।

рдпрд╣ рдПрд╢िрдпा рдХा рдкрд╣рд▓ा рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдмрдиा рдФрд░ рдЖрдЬ рднी рдпрд╣ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рдмрд╕े рдкुрд░ाрдиे рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬों рдоें рдЧिрдиा рдЬाрддा рд╣ै।


ЁЯФ╣ NSE рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдФрд░ рддрдХрдиीрдХी рд╡िрдХाрд╕ (Formation of NSE and Technological Growth)

ЁЯПЫрдиेрд╢рдирд▓ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (NSE) рдХा рдЖрдЧрдорди:

·       рд╡िрд╖рдп:  рдЬाрдирдХाрд░ी

·       рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖:     1992

·       рдХाрд░्рдпрдХ्рд╖рдорддा:      1994 рдоें рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рд╢ुрд░ू

·       рд╡िрд╢ेрд╖рддा:         рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ीрдХृрдд рдФрд░ рдкाрд░рджрд░्рд╢ी

NSE рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╕े рдкрд╣рд▓े рднाрд░рдд рдХा рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоैрдиुрдЕрд▓ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдеा। NSE рдиे рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо рд▓ाрдХрд░ рдПрдХ рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХिрдпा, рдЬिрд╕рд╕े рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдФрд░ рд╕्рдкीрдб рджोрдиों рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ।
1992 рдоें рднाрд░рдд рдХे рдЖрд░्рдеिрдХ рдЙрджाрд░ीрдХрд░рдг рдХे рдмाрдж, рдПрдХ рдЖрдзुрдиिрдХ рдФрд░ рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╣ुрдИ। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг
рдиेрд╢рдирд▓ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (NSE) рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा 1992 рдоें рд╣ुрдИ рдФрд░ 1994 рдоें рдЗрд╕рдХे рдЬрд░िрдП рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рд╢ुрд░ू рд╣ुрдИ।NSE рдиे рднाрд░рддीрдп рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा, рдЧрддि рдФрд░ рддрдХрдиीрдХी рд╕ुрдзाрд░ рд▓ाрдП। рдЗрд╕рд╕े рдЫोрдЯे рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рд╕ीрдзा рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рдоिрд▓ा।


ЁЯФ╣ рдк्рд░рдоुрдЦ рдШрдЯрдиाрдПँ рдФрд░ рд╕ुрдзाрд░ (Major Events and Reforms)


рднाрд░рдд рдХे рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдХрдИ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдШрдЯрдиाрдПं рдФрд░ рд╕ुрдзाрд░ рд╣ुрдП рд╣ैं:

·        1992 – рд╣рд░्рд╖рдж рдоेрд╣рддा рдШोрдЯाрд▓ा: рдЗрд╕ рдШрдЯрдиा рдХे рдмाрдж SEBI (рднाрд░рддीрдп рдк्рд░рддिрднूрддि рдФрд░ рд╡िрдиिрдордп рдмोрд░्рдб) рдХो рдордЬрдмूрдд рдмрдиाрдпा рдЧрдпा।

·        SEBI рдХा рдЧрдарди: рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд╣िрддों рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХी рдиिрдЧрд░ाрдиी рдХे рд▓िрдП 1992 рдоें SEBI рдХो рд╡ैрдзाрдиिрдХ рджрд░्рдЬा рдоिрд▓ा।

·        2000 рдХे рджрд╢рдХ рдоें рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ीрдХрд░рдг: рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╣ुрдИ, рдЬिрд╕рд╕े рдм्рд░ोрдХрд░ेрдЬ рд╕ेрд╡ाрдПँ рдкूрд░े рджेрд╢ рдоें рдкрд╣ुंрдЪीं।

·        IPO рдФрд░ Mutual Fund рдмाрдЬाрд░ рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░

рд╡рд░्рд╖

рдШрдЯрдиा

1986

BSE Sensex рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд (30 рдХंрдкрдиिрдпों рдХा рд╕ूрдЪрдХांрдХ)

1992

рд╣рд░्рд╖рдж рдоेрд╣рддा рдШोрдЯाрд▓ा – рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдмрдв़ी

1994

NSE рдоें рд╕्рдХ्рд░ीрди-рдмेрд╕्рдб рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд

2000

рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдФрд░ рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд

2012

SEBI рдж्рд╡ाрд░ा IPO рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдмрдв़ाрдИ рдЧрдИ

2021

рднाрд░рдд рдоें рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा 10 рдХрд░ोрдб़ рдХे рдкाрд░ рдкрд╣ुँрдЪी

 

ЁЯУМ 2. рд╕ेрдмी (SEBI) – рднाрд░рддीрдп рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХा рдиिрдпाрдордХ

ЁЯПЫ2.1 SEBI рдХा рдкूрд░ा рдиाрдо:

ЁЯСЙEnglish : Securities and Exchange Board of India
ЁЯСЙ рд╣िंрджी рдоें : рднाрд░рддीрдп рдк्рд░рддिрднूрддि рдФрд░ рд╡िрдиिрдордп рдмोрд░्рдб

ЁЯУЕ рд╕्рдеाрдкрдиा: 12 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 1992 рдХो рд╕ंрд╕рдж рдХे рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдж्рд╡ाрд░ा SEBI рдХो рд╡ैрдзाрдиिрдХ рдЕрдзिрдХाрд░ рдоिрд▓ा।

ЁЯОп рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд╣िрддों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рдиा рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рдк्рд░рддिрднूрддि рдмाрдЬाрд░ рдХा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдФрд░ рд╕्рд╡рд╕्рде рд╡िрдХाрд╕ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиा।”

ЁЯФТ 2.2 SEBI рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░्рдп (Main Functions of SEBI)

рд╢्рд░ेрдгी

рдХाрд░्рдп

рдиिрдпाрдордХ рдХाрд░्рдп

рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ, рдм्рд░ोрдХрд░, рд╕рдм-рдм्рд░ोрдХрд░, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдЖрджि рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиा

рд╡िрдХाрд╕ाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдп

рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдХрд░рдиा, рдСрдирд▓ाрдЗрди рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा

рд╕ंрд░рдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдп

рдЗрдирд╕ाрдЗрдбрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ, рдзोрдЦाрдзрдб़ी, рдФрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рд╣ेрд░ाрдлेрд░ी рдХो рд░ोрдХрдиा


2.3 SEBI рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ (Powers of SEBI)

·        рдХिрд╕ी рднी рдХंрдкрдиी рдпा рдм्рд░ोрдХрд░ рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдЬांрдЪ рдФрд░ рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдХрд░рдиा

·        рдиिрдпрдоों рдХा рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ों рдкрд░ рдЬुрд░्рдоाрдиा рдпा рдк्рд░рддिрдмंрдз рд▓рдЧाрдиा

·        IPO, Mutual Funds, Buybacks рдЖрджि рдХो рд╕्рд╡ीрдХृрддि рджेрдиा рдпा рдЕрд╕्рд╡ीрдХृрдд рдХрд░рдиा

ЁЯУв 2.4 SEBI рдж्рд╡ाрд░ा рд▓ाрдП рдЧрдП рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ुрдзाрд░

рд╕ुрдзाрд░

рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

PAN рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп

рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдФрд░ рдзोрдЦाрдзрдб़ी рд░ोрдХрдиे рдХे рд▓िрдП

T+1 рд╕ेрдЯрд▓рдоेंрдЯ

рд▓ेрди-рджेрди рдХो 1 рджिрди рдоें рдиिрдкрдЯाрдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

SCORES рдкोрд░्рдЯрд▓

рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХी рд╢िрдХाрдпрддों рдХे рд▓िрдП рдСрдирд▓ाрдЗрди рдкोрд░्рдЯрд▓

IPO рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдкाрд░рджрд░्рд╢ी

Anchor investor, ASBA рд╕िрд╕्рдЯрдо рд▓ाрдЧू рдХिрдпा рдЧрдпा


рднाрд░рддीрдп рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдПрдХ рдордЬрдмूрдд рдФрд░ рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рдк्рд░рдгाрд▓ी рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै। SEBI рдЗрд╕ рдкूрд░े рдвांрдЪे рдХा рд░рдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рдиिрдпाрдордХ рд╣ै, рдЬो рдпрд╣ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рдмाрдЬाрд░ рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖, рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рдФрд░ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд╣िрдд рдоें рдХाрдо рдХрд░े।

ЁЯУМ 3. рднाрд░рддीрдп рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा (Structure of Indian Stock Market)

рднाрд░рддीрдп рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдПрдХ рдмрд╣ुрд╕्рддрд░ीрдп рдФрд░ рд╕ंрдЧрдаिрдд рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдХрдИ рд╕ंрд╕्рдеाрдПं, рдордз्рдпрд╕्рде рдФрд░ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕ंрд░рдЪрдиा рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдк्рд░рдоुрдЦ рдШрдЯрдХों рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдмрдиी рд╣ोрддी рд╣ै:

ЁЯзй 3.1 рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (Stock Exchanges)

рдЙрджाрд╣рд░рдг: BSE (Bombay Stock Exchange), NSE (National Stock Exchange)

рдпे рдРрд╕े рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рд╣ैं рдЬрд╣ाँ рд╢ेрдпрд░ों, рдмॉрди्рдб्рд╕, рдбेрд░िрд╡ेрдЯिрд╡्рд╕ рдЖрджि рдХी рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी рд╣ोрддी рд╣ै।

ЁЯзй 3.2 рдиिрд╡ेрд╢рдХ (Investors)

рдЗрд╕рдоें рджो рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं:

ЁЯФ╣ рд░िрдЯेрд▓ рдиिрд╡ेрд╢рдХ (Retail Investors) — рдЖрдо рд▓ोрдЧ

ЁЯФ╣ рд╕ंрд╕्рдеाрдЧрдд рдиिрд╡ेрд╢рдХ (Institutional Investors) — рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб, рдмीрдоा рдХंрдкрдиिрдпाँ рдЖрджि

ЁЯзй 3.3 рдм्рд░ोрдХрд░ рдФрд░ рд╕рдм-рдм्рд░ोрдХрд░

рдпे рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдЬैрд╕े: Angel One, Zerodha, Upstox рдЖрджि

ЁЯзй 3.4 рдбिрдкॉрдЬिрдЯрд░ी рдФрд░ рдбिрдкॉрдЬिрдЯрд░ी рдкाрд░्рдЯिрд╕िрдкेंрдЯ (DPs)

рд╢ेрдпрд░ों рдХो рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рд░ूрдк рдоें рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП

рднाрд░рдд рдоें рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рдбिрдкॉрдЬिрдЯрд░ी рд╣ैं:

ЁЯФ╣ NSDL (National Securities Depository Ltd.)

ЁЯФ╣ CDSL (Central Depository Services Ltd.)

ЁЯзй 3.5 рдХ्рд▓ीрдпрд░िंрдЧ рдХॉрд░рдкोрд░ेрд╢рди рдФрд░ рд╕ेрдЯрд▓рдоेंрдЯ рдПрдЬेंрд╕ी

рдпे рд▓ेрди-рджेрди рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рддрд░ीрдХे рд╕े рдиिрдкрдЯाрди (settlement) рдХрд░рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдЙрджाрд╣рд░рдг: NCL (NSE Clearing Ltd.)


ЁЯФ╣ 4. рдЖрдЬ рдХा рднाрд░рддीрдп рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ (The Present-Day Indian Stock Market)


рдЖрдЬ рднाрд░рдд рдХा рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рдмрд╕े рддेрдЬ़ी рд╕े рдмрдв़рддे рдмाрдЬाрд░ों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдХрд░ोрдб़ों рд▓ोрдЧ рд╕ीрдзे рдпा рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб्рд╕ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЗрд╕рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।

рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдРрдк्рд╕, UPI рдкेрдоेंрдЯ, рдХрдо рдм्рд░ोрдХрд░ेрдЬ, рдФрд░ рдмेрд╣рддрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЪрд▓рддे рдЕрдм рдЫोрдЯे рд╢рд╣рд░ों рдФрд░ рдЧाँрд╡ों рд╕े рднी рд▓ोрдЧ рдиिрд╡ेрд╢ рд╕े рдЬुрдб़ рд░рд╣े рд╣ैं।

ЁЯФз 5. рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХी рднूрдоिрдХा

5.1 IT рдФрд░ рдЯेрдХ рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдХा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди :

·       IT рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдиे рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рджрд░्рдЬ рдХी рд╣ै: Nifty IT рдЗрдг्рдбेрдХ्рд╕ рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 0.5% рдХी рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рджेрдЦी рдЧрдИ, рдЬिрд╕рдоें Tech Mahindra рдХी рд╕्рд▓िрдк рдоुрдЦ्рдп рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ी рд╣ै।

·       Tata Consultancy Services (TCS) рдФрд░ HCLTech рдЬैрд╕ी рдХंрдкрдиिрдпों рдХी рдХрдордЬ़ोрд░ рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╕े рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рд╢ेрдпрд░ рджрдмाрд╡ рдоें рдЖрдП рд╣ैं।

5.2 рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╣ाрд▓ाрдд рдХा рдЕрд╕рд░ :

·       рдЕрдоेрд░िрдХी Fed / Powell рдкрд░ рдЕрдиिрд╢्рдЪिрддрддा рдб्рд░ाрдЗрд╡िंрдЧ рдлैрдХ्рдЯрд░ рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬिрдХрд▓ рд╢ेрдпрд░ों рдкрд░ рдЕрд╕рд░ рдкрдб़ा рд╣ै, North American рдФрд░ рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЯेрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рднी рдорди्рджी рджेрдЦी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै।

 

5.3 рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдк्рд▓ेрдЯрдл़ॉрд░्рдо рдХा рдпोрдЧрджाрди :

·       Groww рдЬैрд╕े рдк्рд▓ेрдЯрдл़ॉрд░्рдо рдиे рддेрдЬी рд╕े рдЕрдкрдиी рдкрд╣ुँрдЪ рдмрдв़ाрдИ рд╣ै – 13 рдоिрд▓िрдпрди рд╕рдХ्рд░िрдп рдХ्рд▓ाрдЗंрдЯ्рд╕ рддрдХ।

·       рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдПрдХ्рд╕ेрд╕ рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े, рд░िрдЯेрд▓ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХी рднाрдЧीрджाрд░ी рдЖрд╕рдоाрди рдЫू рд░рд╣ी рд╣ै, рдЬिрд╕рдиे рдЖрдЗрдЯी рдПрд╡ं рдоिрдб-рдХैрдк/рд╕्рдоॉрд▓-рдХैрдк рд╕्рдЯॉрдХ्рд╕ рдХी рд▓िрдХ्рд╡िрдбिрдЯी рдФрд░ рдЕрд╕्рдеिрд░рддा рджोрдиों рдмрдв़ाрдИ рд╣ै।

ЁЯЫНрд░िрдЯेрд▓ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХी рднूрдоिрдХा:

1.     рдмрдв़рддी рднाрдЧीрджाрд░ी рдФрд░ рдкрд╣рд▓ी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि

o   рдХोрд░ोрдиा рдХे рдмाрдж рд╕े рд░िрдЯेрд▓ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рджोрдЧुрдиी рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै, рдЬिрдирдХी рднाрдЧीрджाрд░ी 45% рд╕े рдЕрдзिрдХ рдмрддाрдИ рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै|

o   рдЙрди्рд╣ोंрдиे IPOs, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб्рд╕, рдЗрдХ्рд╡िрдЯीрдЬ, рдФрд░ especially рдбेрд░िрд╡ेрдЯिрд╡्рд╕ рдоें рднाрд░ी рд╣िрд╕्рд╕ेрджाрд░ी рд▓ी рд╣ै।

2.     рдбेрд░िрд╡ेрдЯिрд╡ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдкрд░ рдмрдб़ा рдЕрд╕рд░ рдФрд░ рдЬोрдЦिрдо

o   FY25 рдоें рд░िрдЯेрд▓ рдЯ्рд░ेрдбрд░्рд╕ рдиे рдбेрд░िрд╡ेрдЯिрд╡्рд╕ (F&O) рдоें рд▓рдЧрднрдЧ ₹1.05 рд▓ाрдЦ рдХрд░ोрдб़ рдХा рдиुрдХрд╕ाрди рдЙрдаाрдпा

o   SEBI рдЦрддрд░ा рд╕рдордЭ рд░рд╣ी рд╣ै—91% рд░िрдЯेрд▓ рдбेрд░िрд╡ेрдЯिрд╡्рд╕ рдЯ्рд░ेрдбрд░्рд╕ рдиे рдиुрдХрд╕ाрди рдЦाрдпा

3.     рд░ीрдЧ्рдпुрд▓ेрдЯрд░ी рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा

o   SEBI рдиे рдбेрд░िрд╡ेрдЯिрд╡्рд╕ рдПрдХ्рд╕рдкाрдпрд░ी рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз рд▓рдЧाрдП рдФрд░ рд╡िрдХрд▓्рдкों рдХे 'lot size' рдмрдв़ाрдП, рдХ्рдпोंрдХि рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╕рдЯ्рдЯेрдмाрдЬी рд╕े рдмाрдЬाрд░ рдЕрд╕्рдеिрд░ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै

o   Jane Street рдХी рдордиिрдкुрд▓ेрд╢рди рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╕्рдеाрдиीрдп рдЦुрджрд░ा рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рдЙрдаाрдиा рдкрдб़ा, рдЬिрд╕рд╕े рд╡िрдиिрдпрдорди рдХрдб़ा рд╣ुрдЖ

4.     рд▓рдо्рдмी рдЕрд╡рдзि рд░рдгрдиीрддिрдпों рдХा рдк्рд░рднाрд╡

o   рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рдЕрдм 'disciplined, financial‑literacy рдЖрдзाрд░िрдд' рдиिрд╡ेрд╢ рдкрд░ рдЬोрд░ рджे рд░рд╣े рд╣ैं

o   ‘Small Steps, Big Returns’– рдЬैрд╕े рдЖрд░्рдЯिрдХрд▓ рдоें рд░िрдЯेрд▓ рдХो рдЕрд▓рд░्рдЯ рд░рд╣рдиे рдФрд░ рд╡िрд╡िрдз рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдЕрдкрдиाрдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै


ЁЯОп рд╕ाрд░ांрд╢ рддाрд▓िрдХा:

рддрдд्рд╡

рднूрдоिрдХा рдПрд╡ं рдк्рд░рднाрд╡

IT/рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдиिрд╡ेрд╢рдХ

IT рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ, рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдЕрдиिрд╢्рдЪिрддрддाрдУं рдХी рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓рддा, рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдк्рд▓ेрдЯрдл़ॉрд░्рдо рд╕े рддीрд╡्рд░ рд╕рд╣рднाрдЧिрддा

рд░िрдЯेрд▓ рдиिрд╡ेрд╢рдХ

45%+ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╕рд╣рднाрдЧिрддा, F&O рдоें рднाрд░ी рдиुрдХрд╕ाрди, рд╡िрдиिрдпрдоों рдкрд░ рджрдмाрд╡, рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдиिрд╡ेрд╢ рдкрд░ рдз्рдпाрди


ЁЯУМ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖:

·        рдЯेрдХ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХा рдоूрд╡рдоेंрдЯ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕ंрдХेрддों (рдЬैрд╕े US Fed, рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░рд▓ी рдЕрдкрдбेрдЯ्рд╕) рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै, рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЬ्рдпाрджा рддीрд╡्рд░ volatility рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै।

·        рджूрд╕рд░ी рдУрд░, рд░िрдЯेрд▓ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХी рдмрдв़рддी рд╕ंрдЦ्рдпा рдиे рднाрд░рддीрдп рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХो рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ (sentiment-driven) рдФрд░ рдЕрд╕्рдеिрд░ рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै—SEBI рдХी рдиीрддिрдпों рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ рджेрдЦрдХрд░ рдпрд╣ी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै।

·        рдЗрди рд╕्рдЯ्рд░рдХ्рдЪрд░рд▓ рдмрджрд▓ाрд╡ों рд╕े рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдм्рд░ेрдХрдЖрдЙрдЯ рдХे рдоौрдХे рднी рдмрдв़ рд░рд╣े рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдЬोрдЦिрдо рдк्рд░рдмंрдзрди рдФрд░ рд╡िрдд्рддीрдп рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рднी рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╣ोрддी рд╣ै।

ЁЯУЭ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion):

рднाрд░рдд рдХा рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд▓ंрдмी рдпाрдд्рд░ा рддрдп рдХрд░ рдЪुрдХा рд╣ै — рдПрдХ рдмрд░рдЧрдж рдХे рдкेрдб़ рд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ोрдХрд░ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдпुрдЧ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░ рдЪुрдХा рд╣ै। рдЕрдм рдпрд╣ рди рдХेрд╡рд▓ рдЕрдоीрд░ों рдХा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЖрдо рдиाрдЧрд░िрдХों рдХे рд▓िрдП рднी рд╡िрдд्рддीрдп рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХा рд░ाрд╕्рддा рдмрди рдЪुрдХा рд╣ै।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 3: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХे рдк्рд░рдХाрд░ – рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдФрд░ рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ

Chapter 6: Types of Stock Market Primary and Secondary Market


ЁЯФ╣ 1. рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХे рджो рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рдХाрд░ (Types of Stock Market)
рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рджो рднाрдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рд╣ोрддा рд╣ै:

1.     рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ (Primary Market)

2.     рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ (Secondary Market)

рджोрдиों рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рджोрдиों рд╣ी рдкूंрдЬी рдЬुрдЯाрдиे рдФрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиे рдоें рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддे рд╣ैं।

ЁЯФ╣ рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै? (What is the Primary Market?)
рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╡рд╣ рдЬрдЧрд╣ рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдХंрдкрдиी рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЕрдкрдиे рд╢ेрдпрд░ рдЬрдирддा рдХो рдмेрдЪрддी рд╣ै। рдЗрд╕े IPO (Initial Public Offering) рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрдм рдХोрдИ рдХंрдкрдиी рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдкूंрдЬी рдЬुрдЯाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╢ेрдпрд░ рдЬाрд░ी рдХрд░рддी рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрд░рддी рд╣ै।

рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПं:

·        рдХंрдкрдиी рдФрд░ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХे рдмीрдЪ рд╕ीрдзा рд▓ेрди-рджेрди

·        рд╢ेрдпрд░ рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЬाрд░ी рд╣ोрддे рд╣ैं

·        рдоूрд▓्рдп рдлिрдХ्рд╕ рдпा рдмुрдХ рдмिрд▓्рдбिंрдЧ рдХे рдЬ़рд░िрдП рддрдп рд╣ोрддा рд╣ै

·        рдпрд╣ाँ рд╕े рдоिрд▓े рдкैрд╕े рдХंрдкрдиी рдХे рдкाрд╕ рдЬाрддे рд╣ैं

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдЬрдм LIC рдиे 2022 рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЕрдкрдиे рд╢ेрдпрд░ рдЬрдирддा рдХो рдмेрдЪे – рд╡рд╣ IPO рдеा рдпाрдиी рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ।


ЁЯФ╣ рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?(What is the Secondary Market?)
рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╡рд╣ рдЬрдЧрд╣ рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдкрд╣рд▓े рд╕े рдЬाрд░ी рдХिрдП рдЧрдП рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЖрдкрд╕ рдоें рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд╡рд╣ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╣ै рдЬो рд╣рдо рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ BSE рдпा NSE рдХे рд░ूрдк рдоें рдкрд╣рдЪाрдирддे рд╣ैं।

рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПं:

·        рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рдмीрдЪ рд▓ेрди-рджेрди рд╣ोрддा рд╣ै

·        рдХंрдкрдиी рдХो рд╕ीрдзे рдкैрд╕ा рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा

·        рд╢ेрдпрд░ рдХी рдХीрдордд рдоांрдЧ рдФрд░ рдЖрдкूрд░्рддि рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै

·        рдЗрд╕рдоें рд░ोрдЬ़ाрдиा рдХрд░ोрдб़ों рдХा рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै

·

ЁЯФ╣ 4. рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдФрд░ рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдЕंрддрд░:

(Difference Between Primary and Secondary Market)

рдкрд╣рд▓ू

рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ

рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ

рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

рдкूंрдЬी рдЬुрдЯाрдиा

рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ

рдЦрд░ीрджाрд░

рдиिрд╡ेрд╢рдХ рд╕ीрдзे рдХंрдкрдиी рд╕े

рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े

рд╢ेрдпрд░ рдЬाрд░ी

рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░

рдкрд╣рд▓े рд╕े рдоौрдЬूрдж

рдкैрд╕ा рдХिрд╕े рдоिрд▓рддा рд╣ै

рдХंрдкрдиी рдХो

рджूрд╕рд░े рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХो

рдоाрдз्рдпрдо

IPO / FPO

Stock Exchange (NSE/BSE)

English:

Aspect

Primary Market

Secondary Market

Purpose

Raise capital

Trade shares

Buyer

Investor buys from company

Investors trade among themselves

Shares

Issued for the first time

Already existing

Who Gets the Money?

Company

Selling investor

Platform

IPO / FPO

Stock Exchange (NSE/BSE)


ЁЯУЭ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion):

рдк्рд░ाрдЗрдорд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХंрдкрдиी рдХो рдкूंрдЬी рдЬुрдЯाрдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рдоाрд░्рдХेрдЯ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рд▓िрдХ्рд╡िрдбिрдЯी рдФрд░ рд▓ाрдн рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рджेрддा рд╣ै। рджोрдиों рдмाрдЬाрд░ рдоिрд▓рдХрд░ рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХो рд╕्рдеिрд░ рдФрд░ рд╕рдХ्рд░िрдп рдмрдиाрдП рд░рдЦрддे рд╣ैं।


ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 4: рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рдк्рд░рдХाрд░

(Types of Investment in Stock Market)


├╝  рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдмрдиाрдо рд╢ॉрд░्рдЯ рдЯрд░्рдо рдиिрд╡ेрд╢

├╝  рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдиिрд╡ेрд╢ (рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ рдиिрд╡ेрд╢)

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ोрддा рд╣ै рдХिрд╕ी рд╕्рдЯॉрдХ рдпा рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ाрдзрди рдХो рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि (1 рд╡рд░्рд╖ рд╕े рдЕрдзिрдХ, рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ 3–5 рд╡рд░्рд╖ рдпा рдЙрд╕рд╕े рднी рдЕрдзिрдХ) рддрдХ рд╣ोрд▓्рдб рдХрд░рдиा।

рд▓ाрдн:

·        рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ рдХा рд▓ाрдн

·        рдбिрд╡िрдбेंрдб рдФрд░ рдмोрдирд╕ рдЬैрд╕े рд▓ाрдн

·        рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдХैрдкिрдЯрд▓ рдЧेрди рдЯैрдХ्рд╕ рдоें рдЫूрдЯ (₹1 рд▓ाрдЦ рддрдХ рдЯैрдХ्рд╕ рдл्рд░ी)

·        рдЬोрдЦिрдо рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рдХрдо (рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै)

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
Reliance, Infosys, HDFC Bank рдЬैрд╕े рдордЬрдмूрдд рдлंрдбाрдоेंрдЯрд▓ рд╡ाрд▓े рд╕्рдЯॉрдХ्рд╕ рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рд╣ोрд▓्рдб рдХрд░рдиा।

ЁЯУМ рд╢ॉрд░्рдЯ рдЯрд░्рдо рдиिрд╡ेрд╢ (рдЕрд▓्рдкрдХाрд▓िрдХ рдиिрд╡ेрд╢) :

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рд╢ॉрд░्рдЯ рдЯрд░्рдо рдиिрд╡ेрд╢ рд╡рд╣ рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рдХुрдЫ рджिрдиों рд╕े рд▓ेрдХрд░ 1 рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдд्рд╡рд░िрдд рд▓ाрдн рдХрдоाрдиा рд╣ोрддा рд╣ै।

рд▓ाрдн рдФрд░ рдЬोрдЦिрдо:

·        рддेрдЬी рд╕े рдоुрдиाрдлा рдХрдоाрдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░

·        рдЕрдзिрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд░िрд╕्рдХ рдФрд░ рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ рдХा рд╕ाрдордиा

·        рдЯ्рд░ेंрдб рдФрд░ рдЯेрдХ्рдиिрдХрд▓ рдПрдиाрд▓िрд╕िрд╕ рдкрд░ рдЕрдзिрдХ рдиिрд░्рднрд░рддा

рдЯैрдХ्рд╕:
рд╢ॉрд░्рдЯ рдЯрд░्рдо рдХैрдкिрдЯрд▓ рдЧेрди рдЯैрдХ्рд╕ – 15% (рдпрджि рдиिрд╡ेрд╢ 1 рд╡рд░्рд╖ рд╕े рдХрдо рд╕рдордп рдХे рд▓िрдП рд╣ै)

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдХिрд╕ी рдХंрдкрдиी рдХे рд░िрдЬрд▓्рдЯ, рди्рдпूрдЬ рдпा рдЯेрдХ्рдиिрдХрд▓ рдм्рд░ेрдХрдЖрдЙрдЯ рдкрд░ 1-2 рд╣рдл्рддे рдпा рдорд╣ीрдиों рдХे рд▓िрдП рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा।


ЁЯУМ рдбिрд▓ीрд╡рд░ी рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдмрдиाрдо рдЗंрдЯ्рд░ाрдбे рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ :

ЁЯУМ рдбिрд▓ीрд╡рд░ी рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ :

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рдбिрд▓ीрд╡рд░ी рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдоें рдЖрдк рдЬो рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрддे рд╣ैं, рд╡рд╣ рдЖрдкрдХे рдбीрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдоें рдЯ्рд░ांрд╕рдлрд░ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЖрдк рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рджिрди рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕рдордп рддрдХ рд╣ोрд▓्рдб рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ:

·        рдиिрд╡ेрд╢рдХ рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╕्рдЯॉрдХ рдХा рдоाрд▓िрдХ рдмрдирддा рд╣ै

·        рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдХी рд╕ोрдЪ (рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдпा рд╢ॉрд░्рдЯ рдЯрд░्рдо рд╣ोрд▓्рдбिंрдЧ)

·        рдм्рд░ोрдХрд░ेрдЬ рдФрд░ рдЯैрдХ्рд╕ рдеोрдб़े рдЕрдзिрдХ

·        рдХрдо рд░िрд╕्рдХ рдФрд░ рд╕्рдеिрд░рддा

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдЖрдкрдиे 100 рд╢ेрдпрд░ Tata Motors рдХे рдЦрд░ीрджे рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें 6 рдорд╣ीрдиे рддрдХ рд╣ोрд▓्рдб рдХिрдпा।


ЁЯУМ рдЗंрдЯ्рд░ाрдбे рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ (Intraday Trading):

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рдЗंрдЯ्рд░ाрдбे рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдоें рд╢ेрдпрд░ рдЙрд╕ी рджिрди рдЦрд░ीрджे рдФрд░ рдмेрдЪे рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдоें рд╕्рдЯॉрдХ рдХी рдбिрд▓ीрд╡рд░ी рдирд╣ीं рд╣ोрддी।

рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ:

·        рдХेрд╡рд▓ рдЙрд╕ी рджिрди рдХा рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ рдХैрд╢ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै

·        рдЙрдЪ्рдЪ рд░िрд╕्рдХ – рдЦाрд╕рдХрд░ рдмिрдиा рд░рдгрдиीрддि рдХे

·        рддेрдЬ рдиिрд░्рдгрдп рдФрд░ рдЯेрдХ्рдиिрдХрд▓ рдПрдиाрд▓िрд╕िрд╕ рдЬрд░ूрд░ी

·        рдХрдо рдм्рд░ोрдХрд░ेрдЬ, рд▓ेрдХिрди рд╣ाрдИ рд╕्рдЯॉрдкрд▓ॉрд╕ рдЬрд░ूрд░ी

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рд╕ुрдмрд╣ Infosys рдХे рд╢ेрдпрд░ ₹1500 рдоें рдЦрд░ीрджे, рджोрдкрд╣рд░ рдоें ₹1510 рдоें рдмेрдЪ рджिрдП – рдпрд╣ी рдЗंрдЯ्рд░ाрдбे рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рд╣ै।


ЁЯУК рддुрд▓рдиा рддाрд▓िрдХा :

рд╡िрд╢ेрд╖рддा

рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо

рд╢ॉрд░्рдЯ рдЯрд░्рдо

рдбिрд▓ीрд╡рд░ी рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ

рдЗंрдЯ्рд░ाрдбे рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ

рд╕рдордпाрд╡рдзि

1 рд╡рд░्рд╖ рд╕े рдЕрдзिрдХ

1 рджिрди рд╕े 1 рд╡рд░्рд╖ рддрдХ

1 рджिрди рд╕े рдЕрдзिрдХ

рдПрдХ рд╣ी рджिрди рдоें

рд░िрд╕्рдХ

рдХрдо

рдордз्рдпрдо-рдЙрдЪ्рдЪ

рдХрдо

рдЙрдЪ्рдЪ

рдЯैрдХ्рд╕

LTCG (10%)

STCG (15%)

рд▓ाрдЧू

рдирд╣ीं (рдпрджि рд╕्рдХ्рд╡ेрдпрд░ рдСрдл)

рддрдХрдиीрдХी рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг

рдЬрд░ूрд░ी рдирд╣ीं

рдЬрд░ूрд░ी

рдеोрдб़ा рдЬрд░ूрд░ी

рдЕрдд्рдпंрдд рдЬрд░ूрд░ी

рдоुрдиाрдлा рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा

рд╕्рдеिрд░ рдФрд░ рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ

рддेрдЬ рдкрд░ рдЕрдиिрд╢्рдЪिрдд

рд╕्рдеिрд░

рддेрдЬ рдкрд░ рдЬोрдЦिрдорднрд░ा


рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ :

·        рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рдХрдо рдЬोрдЦिрдо рдФрд░ рд╕्рдеिрд░ рдоुрдиाрдлा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рддो рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдбिрд▓ीрд╡рд░ी рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рд╕рдмрд╕े рдмेрд╣рддрд░ рд╡िрдХрд▓्рдк рд╣ै।

·        рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рдЕрдиुрднрд╡, рд╕рдордп рдФрд░ рддेрдЬ़ рдиिрд░्рдгрдп рдХ्рд╖рдорддा рд░рдЦрддे рд╣ैं, рддो рдЗंрдЯ्рд░ाрдбे рдпा рд╢ॉрд░्рдЯ рдЯрд░्рдо рдоें рдоौрдХा рдЖрдЬ़рдоा рд╕рдХрддे рд╣ैं—but with risk management.

·        рд╣рдоेрд╢ा рдЕрдкрдиी рд╡िрдд्рддीрдп рд╕्рдеिрддि, рд▓рдХ्рд╖्рдп рдФрд░ рдЬोрдЦिрдо рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓рддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рдиिрд░्рдгрдп рд▓ें।


ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 5: рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рддिрднाрдЧी

(Main Participants in the Stock Market)

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдПрдХ рдРрд╕ा рдоंрдЪ рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдХрдИ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд▓ोрдЧ рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдеाрдПँ рднाрдЧ рд▓ेрддे рд╣ैं। рд╕рднी рдХी рднूрдоिрдХा рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ै рд▓ेрдХिрди рд╕рдм рдоिрд▓рдХрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХो рд╕рдХ्рд░िрдп рдФрд░ рд╕ंрддुрд▓िрдд рдмрдиाрдП рд░рдЦрддे рд╣ैं।


1️   рдиिрд╡ेрд╢рдХ (Investors)

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рдиिрд╡ेрд╢рдХ рд╡े рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬो рдХिрд╕ी рдХंрдкрдиी рдХे рд╢ेрдпрд░ рдпा рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдкैрд╕े рд▓рдЧाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рддрдХ рд╣ोрд▓्рдб рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рдХाрд░:

·        рдЦुрджрд░ा рдиिрд╡ेрд╢рдХ (Retail Investors): рдЖрдо рдЬрдирддा, рдЫोрдЯे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдиिрд╡ेрд╢

·        рд╕ंрд╕्рдеाрдЧрдд рдиिрд╡ेрд╢рдХ (Institutional Investors): рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб्рд╕, рдмीрдоा рдХंрдкрдиिрдпाँ, рдмैंрдХ, рдЖрджि

рднूрдоिрдХा:

·        рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ рдкूंрдЬी рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा

·        рдмाрдЬ़ाрд░ рдХी рд╕्рдеिрд░рддा рдоें рдпोрдЧрджाрди

·        рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рд╕ाрдЭेрджाрд░ी

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि 5 рд╕ाрд▓ рдХे рд▓िрдП Tata Steel рдХे рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрддा рд╣ै рдФрд░ рдбिрд╡िрдбेंрдб рдФрд░ рдкूंрдЬी рд╡ृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рд╣ोрд▓्рдб рдХрд░рддा рд╣ै।


2️   рдЯ्рд░ेрдбрд░्рд╕ (Traders) :

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рдЯ्рд░ेрдбрд░्рд╕ рд╡े рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬो рд╢ेрдпрд░ों рдХो рдХुрдЫ рдоिрдирдЯ, рдШंрдЯे, рджिрди рдпा рд╣рдл्рддों рдХे рднीрддрд░ рдЦрд░ीрджрддे рдФрд░ рдмेрдЪрддे рд╣ैं, рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдоुрдиाрдлा рдХрдоाрдиा рд╣ोрддा рд╣ै।

рдк्рд░рдоुрдЦ рдк्рд░рдХाрд░:

·        рдЗंрдЯ्рд░ाрдбे рдЯ्рд░ेрдбрд░्рд╕ (Intraday)

·        рд╕्рд╡िंрдЧ рдЯ्рд░ेрдбрд░्рд╕ (2-10 рджिрди)

·        рдкोрдЬिрд╢рдирд▓ рдЯ्рд░ेрдбрд░्рд╕ (1-3 рдорд╣ीрдиे)

·        рдСрдк्рд╢рди/рдл्рдпूрдЪрд░्рд╕ рдЯ्рд░ेрдбрд░्рд╕ (Derivative Traders)

рднूрдоिрдХा:

·        рдмाрдЬाрд░ рдоें рддрд░рд▓рддा (liquidity) рдмрдв़ाрдиा

·        рдоूрд▓्рдп рдЦोрдЬ (price discovery) рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдорджрдж

·        рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ рд╕े рдоुрдиाрдлा рдмрдиाрдиा

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдПрдХ рдЯ्рд░ेрдбрд░ рд╕ुрдмрд╣ Infosys рдЦрд░ीрджрддा рд╣ै рдФрд░ рджोрдкрд╣рд░ рдоें рдмेрдЪ рджेрддा рд╣ै – рдпрд╣ी рдЗंрдЯ्рд░ाрдбे рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рд╣ै।


3️   рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ рдФрд░ рд╕рдм-рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ :

ЁЯУМ рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ :

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ рдРрд╕े рд░рдЬिрд╕्рдЯрд░्рдб рд╕рджрд╕्рдп рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬो рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдФрд░ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдХे рдмीрдЪ рд▓ेрди-рджेрди рдХрд░ाрддे рд╣ैं।

рдк्рд░рдоुрдЦ рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕:
Zerodha, Upstox, Angel One, Groww, ICICI Direct рдЖрджि

рд╕ेрд╡ाрдПँ:

·        рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо

·        рд░िрд╕рд░्рдЪ рд░िрдкोрд░्рдЯ्рд╕

·        рдХрд╕्рдЯрдорд░ рд╕рдкोрд░्рдЯ

·        рдбीрдоैрдЯ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ

ЁЯУМ рд╕рдм-рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ / рдЕрдзिрдХृрдд рд╡्рдпрдХ्рддि (Authorised Person):

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рд╕рдм-рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ рд╡े рдПрдЬेंрдЯ рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬो рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ рдХे рддрд╣рдд рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЫोрдЯे рд╢рд╣рд░ों/рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЗрд▓ाрдХों рдоें рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рд╕ेрд╡ा рджेрддे рд╣ैं।

рднूрдоिрдХा:

·        рд▓ोрдХрд▓ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЧ्рд░ाрд╣рдХों рдХो рдЬोреЬрдиा

·        рдиिрд╡ेрд╢ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा

·        рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ рдХे рдиिрдпрдоों рдФрд░ SEBI рдХे рджिрд╢ाрдиिрд░्рджेрд╢ों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
Angel One рдХा рдЕрдзिрдХृрдд рдкाрд░्рдЯрдирд░ рдХिрд╕ी рдХрд╕्рдмे рдоें рдирдП рдбीрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдЦोрд▓рддा рд╣ै рдФрд░ рдЧ्рд░ाрд╣рдХों рдХो рд╕рд▓ाрд╣ рджेрддा рд╣ै।


4️   SEBI рдФрд░ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ

ЁЯУМ SEBI (Securities and Exchange Board of India)

рдкрд░िрднाрд╖ा:
SEBI рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдПрдХ рд╕ंрд╕्рдеा рд╣ै рдЬो рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХी рдиिрдЧрд░ाрдиी рдФрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХрд░рддी рд╣ै।

рд╕्рдеाрдкрдиा:
1992 рдоें рдПрдХ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдиिрдХाрдп рдХे рд░ूрдк рдоें

рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдп:

·        рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд╣िрддों рдХी рд░рдХ्рд╖ा

·        рдл्рд░ॉрдб рдХो рд░ोрдХрдиा

·        рдоाрд░्рдХेрдЯ рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиा

·        рдирдП рдиिрдпрдо рдФрд░ рд░ेрдЧुрд▓ेрд╢рди рдмрдиाрдиा

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
SEBI рдиे рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें F&O рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдкрд░ рд░िрдкोрд░्рдЯ рдЬाрд░ी рдХी рдХि 91% рд░िрдЯेрд▓ рдЯ्рд░ेрдбрд░ рдиुрдХрд╕ाрди рдоें рд╣ैं।


ЁЯУМ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ :

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ा рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी рд╣ोрддी рд╣ै।

рднाрд░рдд рдоें рдоुрдЦ्рдп рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ:

·        BSE (Bombay Stock Exchange)

·        NSE (National Stock Exchange)

рднूрдоिрдХा:

·        рд╢ेрдпрд░ों рдХी рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдзрддा (Listing)

·        рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░рдиा

·        рд░ीрдпрд▓ рдЯाрдЗрдо рдбेрдЯा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
NSE рдкрд░ Reliance Industries рдХा рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХोрдб – RELIANCE рд╣ोрддा рд╣ै।


ЁЯУК рднूрдоिрдХा рддुрд▓рдиा рддाрд▓िрдХा :

рдк्рд░рддिрднाрдЧी

рдХाрд░्рдп

рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

рдиिрд╡ेрд╢рдХ

рдкूंрдЬी рд▓рдЧाрдиा

рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ рд▓ाрдн рд╡ рдЧ्рд░ोрде

рдЯ्рд░ेрдбрд░

рддेрдЬी рд╕े рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी

рдд्рд╡рд░िрдд рд▓ाрдн

рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕

рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рд╡ рдоाрдз्рдпрдо

рд╕ुрд╡िрдзाрдЬрдирдХ рд▓ेрди-рджेрди

рд╕рдм-рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕

рд╕्рдеाрдиीрдп рд╕ेрд╡ा

рдЧ्рд░ाрд╣рдХ рдЬोрдб़рдиा

SEBI

рдиिрдпрдорди рд╡ рдиिрдЧрд░ाрдиी

рдиिрд╡ेрд╢рдХ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг

рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ

рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХा рдоंрдЪ

рд▓िрдХ्рд╡िрдбिрдЯी рдФрд░ рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा


рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖:

рднाрд░рддीрдп рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХрдИ рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдХे рд╕рд╣рдпोрдЧ рд╕े рдЪрд▓рддा рд╣ै। рдиिрд╡ेрд╢рдХ, рдЯ्рд░ेрдбрд░्рд╕, рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ рдФрд░ рд░ेрдЧुрд▓ेрдЯрд░्рд╕ рд╕рднी рдХी рдЕрдкрдиी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрди рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдХी рдХाрд░्рдпрдк्рд░рдгाрд▓ी рдХो рдЬाрдирдиा рдмेрд╣рдж рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै।


ЁЯУК рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдХा Flowchart :

                 ┌────────────────────┐
                       SEBI (рдиिрдпाрдордХ)     
                 └────────┬───────────┘
                           рдиिрдпрдорди рдХрд░рддा рд╣ै
                          
         ┌────────────────────────────────────┐
                рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (NSE / BSE)      
         └────────┬───────────────┬────────────┘
                                 
         рд▓िрд╕्рдЯिंрдЧ рдФрд░         рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХा
         рдиिрдЧрд░ाрдиी               рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо
                                 
          ┌────────────┐     ┌──────────────────┐
             рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕                              рд╕рдм-рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ / AP  
         └────┬─────────┘  └────┬─────────────┘
                                   
        рдк्рд▓ेрдЯрдл़ॉрд░्рдо рджेрддे рд╣ैं      рдиिрд╡ेрд╢рдХों рд╕े рд╕ीрдзे
       рдФрд░ рдСрд░्рдбрд░ рдПрдХ्рд╕िрдХ्рдпूрдЯ     рд╕ंрдкрд░्рдХ рдХрд░рддे рд╣ैं
                                   
     ┌───────────────────┐   ┌─────────────────────┐
          рдиिрд╡ेрд╢рдХ (Investors)                      рдЯ्рд░ेрдбрд░ (Traders)       
     └───────────────────┘   └─────────────────────┘
               
               
        рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрддे/рдмेрдЪрддे рд╣ैं
       рдФрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдкूंрдЬी рд▓рдЧाрддे рд╣ैं

ЁЯФО рд╡्рдпाрдЦ्рдпा:

·        SEBI рд╕рдмрд╕े рдКрдкрд░ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рд╕рднी рдХो рд░ेрдЧुрд▓ेрдЯ рдХрд░рддा рд╣ै।

·        рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (NSE/BSE) рд╡ो рдоंрдЪ рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рд╣ोрддी рд╣ै।

·        рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ рдФрд░ рд╕рдм-рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рд╕े рдЬोрдб़рдиे рдХा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ैं।

·        рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбрд░ рд╡ो рд▓ोрдЧ рд╣ैं рдЬो рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрддे рдФрд░ рдмेрдЪрддे рд╣ैं।


ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 6: рдбीрдоैрдЯ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

(What Are Demat and Trading Accounts?)


рдЖрдЬ рдХे рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдпुрдЧ рдоें рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рджो рдоुрдЦ्рдп рдЦाрддे рд╣ोрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै — рдбीрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ। рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣рдо рдЗрди рджोрдиों рдЦाрддों рдХो рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рд╕рдордЭेंрдЧे।

 

1️   рдЬрд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдФрд░ рдЦाрддा рдЦोрд▓рдиा

ЁЯУЛ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ:

1.     рдкैрди рдХाрд░्рдб (PAN Card)

2.     рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб (Aadhaar Card)

3.     рдмैंрдХ рдЦाрддा (Bank Account) – IFSC рдФрд░ рдкाрд╕рдмुрдХ/рдЪेрдХ

4.     рд╕िрдЧ्рдиेрдЪрд░ (Signature) рд╕्рдХैрди рдХी рд╣ुрдИ рдХॉрдкी

5.     рдПрдХ рдкाрд╕рдкोрд░्рдЯ рд╕ाрдЗрдЬ рдлोрдЯो

6.     рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиंрдмрд░ рдФрд░ рдИрдоेрд▓ ID

ЁЯУМ KYC рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рддрд╣рдд рдЗрди рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬों рдХा рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╡ेрд░िрдлिрдХेрд╢рди рд╣ोрддा рд╣ै।


2️   рдбिрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХ्рдпा рд╣ै? (What is a Demat Account?)

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рдбिрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै "Dematerialized Account" – рдпाрдиी рдПрдХ рдРрд╕ा рдЦाрддा рдЬिрд╕рдоें рдЖрдкрдХे рдЦрд░ीрджे рдЧрдП рд╢ेрдпрд░
рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рд░ूрдк рдоें рд░рдЦे рдЬाрддे рд╣ैं।

рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдп:

·        рд╢ेрдпрд░ों рдХो рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдлॉрд░्рдо рдоें рд░рдЦрдиा

·        рд╢ेрдпрд░ рдЯ्рд░ांрд╕рдлрд░, рдмोрдирд╕, рдбिрд╡िрдбेंрдб, рд░ाрдЗрдЯ्рд╕ рд╢ेрдпрд░ рдЖрджि рдХो рд╣ोрд▓्рдб рдХрд░рдиा

·        рднौрддिрдХ рд╕рд░्рдЯिрдлिрдХेрдЯ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░рдиा

рдХрд╣ाँ рдЦुрд▓рддा рд╣ै:
NSDL рдпा CDSL рдХे рддрд╣рдд рд░рдЬिрд╕्рдЯрд░्рдб рдХिрд╕ी рдбिрдкॉрдЬिрдЯрд░ी рдкाрд░्рдЯिрд╕िрдкेंрдЯ (DP) рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдЖрдкрдиे Reliance рдХे 10 рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджे – рдпे рдЖрдкрдХे рдбिрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдоें рджिрдЦाрдИ рджेंрдЧे, рди рдХि рдХाрдЧрдЬ рдкрд░।


3️   рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХ्рдпा рд╣ै? (What is a Trading Account?)

рдкрд░िрднाрд╖ा:
рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдПрдХ рдРрд╕ा рдЦाрддा рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЖрдк
рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрддे рдФрд░ рдмेрдЪрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ोрддा рд╣ै।

рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдп:

·        рдСрд░्рдбрд░ рдк्рд▓ेрд╕ рдХрд░рдиा (Buy/Sell)

·        рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рд▓ाрдЗрд╡ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ

·        рдлंрдб्рд╕ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдФрд░ рдм्рд░ोрдХрд░ेрдЬ рдЪाрд░्рдЬ рдХрдЯौрддी

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдЬрдм рдЖрдк рдоोрдмाрдЗрд▓ рдРрдк рдпा рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ ‘BUY’ рдпा ‘SELL’ рдмрдЯрди рджрдмाрддे рд╣ैं, рддो рд╡ो рдЖрдкрдХा рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै।


4️   рдбिрдоैрдЯ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдоें рдЕंрддрд░:

рд╡िрд╢ेрд╖рддा

рдбिрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ

рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ

рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

рд╢ेрдпрд░ों рдХो рд╕्рдЯोрд░ рдХрд░рдиा

рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी рдХрд░рдиा

рд▓िंрдХ

CDSL / NSDL рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ोрддा рд╣ै

BSE / NSE рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ोрддा рд╣ै

рднूрдоिрдХा

рд╢ेрдпрд░ों рдХो рд╣ोрд▓्рдб рдХрд░рдиा

рд╢ेрдпрд░ों рдХो рдЦрд░ीрджрдиा рдФрд░ рдмेрдЪрдиा

рдЙрдкрдпोрдЧ

рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा

рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рднाрдЧीрджाрд░ी

рдЙрджाрд╣рд░рдг

100 TCS рд╢ेрдпрд░ рдЖрдкрдХे рдкाрд╕ рд╣ैं

рдЖрдкрдиे 100 TCS рд╢ेрдпрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╕े рдЦрд░ीрджे


5️   рдЦाрддा рдЦोрд▓рдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (Step-by-Step Process)

рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЦाрддा рдЦोрд▓рдиा (5–10 рдоिрдирдЯ рдоें)

1.     рдХिрд╕ी рдм्рд░ोрдХिंрдЧ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдпा рдРрдк рдкрд░ рдЬाрдПँ (рдЬैрд╕े Zerodha, Upstox, Angel One рдЖрджि)

2.     рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиंрдмрд░ рдФрд░ OTP рд╕े рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдХрд░ें

3.     PAN, Aadhaar, рдмैंрдХ рдбिрдЯेрд▓्рд╕ рдФрд░ рд╕िрдЧ्рдиेрдЪрд░ рдЕрдкрд▓ोрдб рдХрд░ें

4.     e-KYC рдкूрд░ा рдХрд░ें (Aadhaar eSign)

5.     рд╡ीрдбिрдпो KYC (рдХрднी-рдХрднी рдЬрд░ूрд░ी)

6.     рдЦाрддा рдХुрдЫ рдШंрдЯों рдпा 1 рджिрди рдоें рдПрдХ्рдЯिрд╡ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै

рдСрдлрд▓ाрдЗрди рдЦाрддा рдЦोрд▓рдиा

·        рдм्рд░ोрдХिंрдЧ рдПрдЬेंрдЯ рдпा рд╕рдм-рдм्рд░ोрдХрд░ рд╕े рд╕ंрдкрд░्рдХ рдХрд░ें

·        рдлॉрд░्рдо рднрд░ें, рдбॉрдХ्рдпूрдоेंрдЯ рдЬрдоा рдХрд░ें

·        1–2 рдХाрд░्рдпрджिрд╡рд╕ рдоें рдЦाрддा рдЪाрд▓ू рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै


ЁЯза рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмाрддें:

·        рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХрдИ рдм्рд░ोрдХрд░्рд╕ рдХे рд╕ाрде рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдбिрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдЦोрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै

·        AMC (Annual Maintenance Charges) рдбिрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдоें рд▓ाрдЧू рд╣ोрддे рд╣ैं

·        рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдФрд░ рдбिрдоैрдЯ рджोрдиों рдХा рд▓िंрдХ рд╣ोрдиा рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै


рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖:

рдбिрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ = рд╢ेрдпрд░ों рдХा рдмैंрдХ
рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ = рд╢ेрдпрд░ों рдХा рдмाрдЬाрд░

рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдЗрди्рд╣ीं рджो рдЦाрддों рд╕े рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬрдм рддрдХ рдпे рдирд╣ीं рд╣ोंрдЧे, рддрдм рддрдХ рдЖрдк рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрдж рдпा рдмेрдЪ рдирд╣ीं рд╕рдХрддे। рдЗрд╕рд▓िрдП рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рдм्рд░ोрдХिंрдЧ рдк्рд▓ेрдЯрдл़ॉрд░्рдо рдЪुрдирдХрд░ рдЕрдкрдиे рдЦाрддों рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░ें।


ЁЯУК рдбीрдоैрдЯ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХा Flowchart

┌────────────────────────────┐

      рдиिрд╡ेрд╢рдХ (Investor)      

└──────────┬─────────────────┘

рдЦाрддा рдЦोрд▓рдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╢ुрд░ू рдХрд░рддा рд╣ै

┌─────────────────────────────────────┐

  рдм्рд░ोрдХिंрдЧ рдлрд░्рдо / рдм्рд░ोрдХрд░ (рдЬैрд╕े Zerodha, Angel)

└────────┬────────────────────────────┘

рдбॉрдХ्рдпूрдоेंрдЯ рд╡ेрд░िрдлिрдХेрд╢рди рдХрд░рддा рд╣ै

┌────────────────────┐      ┌────────────────────┐

  рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ                   рдбीрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ        

  (Buy/Sell Orders)         (рд╢ेрдпрд░ рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП)    

└────────┬────────────┘      └────────┬────────────┘

                                

                                

┌────────────────────┐       ┌─────────────────────┐

NSE / BSE (Stock             CDSL / NSDL (Depository)

Exchange)                     └─────────────────────┘

└────────────────────┘

рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рд╕рдлрд▓ рдФрд░ рд╢ेрдпрд░ рдбिрд▓ीрд╡рд░


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 7: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै?

Chapter 7: How Does the Stock Market Work?


ЁЯФ╣ 1. рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХा рдмुрдиिрдпाрджी рдвांрдЪा (Basic Structure of the Stock Market)

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдПрдХ рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╢ेрдпрд░, рдмॉрди्рдб, рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╕िрдХ्рдпोрд░िрдЯीрдЬ़ рдХी рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдоुрдЦ्рдпрддः рддीрди рдШрдЯрдХों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ोрддा рд╣ै:

1. рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (Stock Exchange): рдЬैрд╕े BSE рдФрд░ NSE – рдЬрд╣ाँ рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рд╣ोрддी рд╣ै।

2. рдм्рд░ोрдХрд░ (Broker): рдЬो рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдФрд░ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдХे рдмीрдЪ рдоाрдз्рдпрдо рд╣ोрддा рд╣ै।

3. рдиिрд╡ेрд╢рдХ (Investor/Trader): рдЬो рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрддे рдФрд░ рдмेрдЪрддे рд╣ैं।

 

ЁЯФ╣ 2. рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХैрд╕े рд╣ोрддी рд╣ै? (How Does Trading Work?)

1. Demat Account: рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХो рдПрдХ рдбीрдоैрдЯ рдЦाрддा рдЦोрд▓рдиा рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╢ेрдпрд░ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рд░ूрдк рдоें рд░рдЦे рдЬाрддे рд╣ैं।

2. Trading Account: рдпрд╣ рдЦाрддा рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी (buy-sell) рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрддा рд╣ै।

3. рдСрд░्рдбрд░ рдк्рд▓ेрд╕ рдХрд░рдиा: рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдм्рд░ोрдХрд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрдиे рдпा рдмेрдЪрдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рджेрддा рд╣ै।

4. рдСрд░्рдбрд░ рдХी рдоैрдЪिंрдЧ: рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдкрд░ рдЬрдм рдЦрд░ीрджाрд░ рдФрд░ рд╡िрдХ्рд░ेрддा рдХी рдХीрдордд рдоेрд▓ рдЦाрддी рд╣ै, рддो рд╕ौрджा рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

5. рд╕ेрдЯрд▓рдоेंрдЯ: рд▓ेрди-рджेрди T+1 рджिрди рдоें рдкूрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै (рдЕрдЧрд▓े рдХाрд░्рдп рджिрд╡рд╕ рддрдХ)।

 

ЁЯФ╣ 3. рд╕्рдЯॉрдХ рдХी рдХीрдордд рдХैрд╕े рддрдп рд╣ोрддी рд╣ै? (How Are Stock Prices Determined?)

рд╢ेрдпрд░ рдХी рдХीрдорддें рдоांрдЧ рдФрд░ рдЖрдкूрд░्рддि (Demand & Supply) рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ोрддी рд╣ैं।

·        рдпрджि рдХिрд╕ी рд╢ेрдпрд░ рдХी рдоांрдЧ (Demand) рдЕрдзिрдХ рд╣ै, рддो рдЙрд╕рдХी рдХीрдордд рдмрдв़рддी рд╣ै।

·        рдпрджि рдЖрдкूрд░्рддि (Supply) рдЕрдзिрдХ рд╣ै рдФрд░ рдЦрд░ीрджрджाрд░ рдХрдо рд╣ैं, рддो рдХीрдордд рдШрдЯрддी рд╣ै।

·        рдЬрдм рдХिрд╕ी рд╢ेрдпрд░ рдХी рдоांрдЧ (Demand) рдЬ़्рдпाрджा рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рд╕рдк्рд▓ाрдИ рдХрдо – рдХीрдордд рдмрдв़рддी рд╣ै।

·        рдЬрдм рд╕рдк्рд▓ाрдИ рдЬ़्рдпाрджा рдФрд░ рдоांрдЧ рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै – рдХीрдордд рдЧिрд░рддी рд╣ै।

ЁЯУИ рдЬैрд╕े рдоंрдбी рдоें рд╕рдм्рдЬिрдпों рдХे рднाрд╡ рдмрджрд▓рддे рд╣ैं, рд╡ैрд╕े рд╣ी рд╢ेрдпрд░ों рдХे рд░ेрдЯ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рд╣рд░ рдкрд▓ рдмрджрд▓рддे рд╣ैं।
рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд, рдХंрдкрдиी рдХे рдк्рд░рджрд░्рд╢рди, рд╕рдоाрдЪाрд░, рдЙрдж्рдпोрдЧ рдХी рд╕्рдеिрддि, рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рдиीрддिрдпाँ рднी рд╢ेрдпрд░ рдХी рдХीрдордд рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддी рд╣ैं।

рдбिрдоांрдб рдФрд░ рд╕рдк्рд▓ाрдИ рдХा рд░ोрд▓ :

   рд╕्рдеिрддि                                                 рдк्рд░рднाрд╡

рдЬ्рдпाрджा рд▓ोрдЧ рдЦрд░ीрджрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं    рдХीрдордд рдмрдв़ेрдЧी (High Demand)

рдЬ्рдпाрджा рд▓ोрдЧ рдмेрдЪрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं       рдХीрдордд рдЧिрд░ेрдЧी (High Supply)

рдоांрдЧ рдФрд░ рд╕рдк्рд▓ाрдИ рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ै       рдХीрдордд рд╕्рдеिрд░ рд░рд╣ेрдЧी

 

рдпрд╣ рдПрдХ рдСрдХ्рд╢рди рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХी рддрд░рд╣ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬрд╣ाँ рд╣рд░ рд╕ेрдХेंрдб рдХीрдордд рддрдп рд╣ोрддी рд╣ै।

 

ЁЯФ╣ 4. рдиिрд╡ेрд╢ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдоें рдЕंрддрд░ (Difference Between Investing and Trading)

| рдмिंрджु         | рдиिрд╡ेрд╢ (Investing)                | рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ (Trading)    |

| рдЙрдж्рджेрд╢्рдп      | рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рд╕ंрдкрдд्рддि рдмрдиाрдиा    | рдХрдо рд╕рдордп рдоें рд▓ाрдн рдХрдоाрдиा  |

| рд╕рдордп       | рд╡рд░्рд╖ рдпा рджрд╢рдХ                        | рджिрди, рд╕рдк्рддाрд╣, рдпा рдорд╣ीрдиा |

| рдЬोрдЦिрдо     | рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рд░ूрдк рд╕े рдХрдо          | рдЕрдзिрдХ                  |

| рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг   | рдзैрд░्рдпрдкूрд░्рдг                                | рд╕рдХ्рд░िрдп рдФрд░ рддेрдЬ़        |

English:

| Factor           | Investing                           | Trading                 |

| Purpose        | Build wealth over time     | Earn short-term profits |

| Time Frame  | Years or decades               | Days, weeks, or months  |

| Risk              | Relatively low                    | High                    |

| Approach     | Patient                               | Active and quick        |

5.    рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी рдХैрд╕े рд╣ोрддी рд╣ै?

·        рдПрдХ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдпा рдЯ्рд░ेрдбрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо (рдЬैрд╕े Zerodha, Upstox) рдкрд░ рд▓ॉрдЧрдЗрди рдХрд░рддा рд╣ै।

·        рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рдХंрдкрдиी рдХे рд╢ेрдпрд░ рдХो Buy рдпा Sell рдХрд░рдиे рдХा рдСрд░्рдбрд░ рджेрддा рд╣ै।

·        рдпрд╣ рдСрд░्рдбрд░ рдм्рд░ोрдХрд░ рдХे рдЬ़рд░िрдП рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (NSE/BSE) рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрддा рд╣ै।

·        рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдЙрд╕ рдСрд░्рдбрд░ рдХो рдХिрд╕ी рдХाрдЙंрдЯрд░ рдкाрд░्рдЯी (рдЦрд░ीрджाрд░ рдпा рд╡िрдХ्рд░ेрддा) рд╕े рдоैрдЪ рдХрд░рддा рд╣ै।

·        рдСрд░्рдбрд░ рдоैрдЪ рд╣ोрддे рд╣ी рдЯ्рд░ेрдб рдПрдХ्рд╕ीрдХ्рдпूрдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

·        рд╢ेрдпрд░ рдбिрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдоें рдЬрдоा рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдкैрд╕ा рдХрдЯ рдЬाрддा рд╣ै।

рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдФрд░ рдм्рд░ोрдХрд░ рдХी рднूрдоिрдХा

ЁЯПЫрд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (NSE/BSE):

·        рдпрд╣ рдПрдХ рдордз्рдпрд╕्рде (middleman) рдХी рддрд░рд╣ рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै।

·        рдпрд╣ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рд▓ेрди-рджेрди рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा, рдЧрддि рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╕े рд╣ो।

ЁЯзСЁЯТ╝ рдм्рд░ोрдХрд░ / рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо:

·        рдЖрдкрдХी рдУрд░ рд╕े рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдоें рдСрд░्рдбрд░ рдк्рд▓ेрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै।

·        рдм्рд░ोрдХрд░ेрдЬ рдЪाрд░्рдЬ рд▓ेрддा рд╣ै।

·        KYC рдФрд░ рдЦाрддा рдЦोрд▓рдиे рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рджेрддा рд╣ै।

ЁЯУМ рдмिрдиा рдм्рд░ोрдХрд░ рдХे рдЖрдк рд╕ीрдзे рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдоें рдСрд░्рдбрд░ рдирд╣ीं рджे рд╕рдХрддे।

5️   рдСрд░्рдбрд░ рдЯाрдЗрдк рдФрд░ рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдоूрд╡рдоेंрдЯ

ЁЯЫТ рдСрд░्рдбрд░ рдХे рдк्рд░рдХाрд░:

рдСрд░्рдбрд░ рдЯाрдЗрдк

рдорддрд▓рдм

Market Order

рддुрд░ंрдд рдмाрдЬाрд░ рдоूрд▓्рдп рдкрд░ рдЦрд░ीрдж/рдмिрдХ्рд░ी

Limit Order

рддрдп рдоूрд▓्рдп рдкрд░ рдЦрд░ीрдж/рдмिрдХ्рд░ी (рдЙрд╕ी рднाрд╡ рдкрд░ рдСрд░्рдбрд░ рд▓рдЧेрдЧा)

Stop Loss Order

рдиुрдХрд╕ाрди рд╕े рдмрдЪाрд╡ рдХे рд▓िрдП (рдПрдХ рд▓िрдоिрдЯ рддрдп рдХрд░ рджेрдиा)

GTT Order (Some brokers)

рд▓ंрдмे рд╕рдордп рдХे рд▓िрдП рдСрд░्рдбрд░ рд╕ेрдЯ рдХрд░ рджेрдиा

ЁЯУК рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдоूрд╡рдоेंрдЯ:

·        рдк्рд░ाрдЗрд╕ рд╣рд░ рд╕ेрдХेंрдб рдмрджрд▓рддे рд╣ैं – рдЗрд╕े Live Price рдХрд╣рддे рд╣ैं।

·        рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдоूрд╡рдоेंрдЯ рдЧ्рд░ाрдл рдХे рд░ूрдк рдоें рджिрдЦрддा рд╣ै – рдЬैрд╕े Candlestick Chart

·        рдоूрд╡рдоेंрдЯ рдХंрдкрдиी рдХे рди्рдпूрдЬ़, рд░िрдЬрд▓्рдЯ, рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╕ेंрдЯिрдоेंрдЯ рдЖрджि рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрддा рд╣ै।

рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖:

"рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдПрдХ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдоंрдбी рдХी рддрд░рд╣ рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╣рд░ рд╢ेрдпрд░ рдХी рдХीрдордд рдЙрд╕рдХी рдоांрдЧ рдФрд░ рд╕рдк्рд▓ाрдИ рд╕े рддрдп рд╣ोрддी рд╣ै।"

·        рдм्рд░ोрдХрд░ рдЖрдкрдХे рдФрд░ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдХे рдмीрдЪ рдкुрд▓ рдХा рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै।

·        рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдоूрд╡рдоेंрдЯ рдСрд░्рдбрд░ рдмुрдХ, рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХी рднाрд╡рдиा рдФрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯ рди्рдпूрдЬ़ рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрддा рд╣ै।

·        рд╕рд╣ी рдСрд░्рдбрд░ рдЯाрдЗрдк рдФрд░ рд╕рдордп рд╕े рд▓िрдпा рдЧрдпा рдиिрд░्рдгрдп рд╣ी рдоुрдиाрдлा рджिрд▓ा рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯФ╣ 2. рд╢ेрдпрд░ рдХैрд╕े рдЦрд░ीрджें? (Steps to Buy Shares)

рд╣िंрджी рдоें (Step-by-Step Guide):

1.     рдм्рд░ोрдХрд░ рдРрдк рд▓ॉрдЧिрди рдХрд░ें
рдЕрдкрдиे рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ (Angel One, Zerodha, рдЖрджि) рдоें рд▓ॉрдЧिрди рдХрд░ें।

2.     рд╢ेрдпрд░ рдХा рдиाрдо рд╕рд░्рдЪ рдХрд░ें
рдЬैрд╕े: Reliance, TCS, Infosys рдЖрджि।

3.     рд╢ेрдпрд░ рдХा рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдФрд░ рдЪाрд░्рдЯ рджेрдЦें
рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдЯ्рд░ेंрдб рдФрд░ рдХंрдкрдиी рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдЦें।

4.     ‘Buy’ рдмрдЯрди рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░ें

o   Quantity (рдХिрддрдиे рд╢ेрдпрд░) рдЪुрдиें

o   Order Type рдЪुрдиें: Market Order (рддुрд░ंрдд рдЦрд░ीрджे) рдпा Limit Order (рдиिрд╢्рдЪिрдд рдХीрдордд рдкрд░ рдЦрд░ीрджे)

5.     рдХрди्рдлрд░्рдо рдХрд░ें рдФрд░ рдСрд░्рдбрд░ рдк्рд▓ेрд╕ рдХрд░ें
рдПрдХ рдмाрд░ рдХрди्рдлрд░्рдо рдХрд░рддे рд╣ी рдЖрдкрдХा рдСрд░्рдбрд░ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдоें рдЪрд▓ा рдЬाрдПрдЧा।

6.     рдСрд░्рдбрд░ рдкूрд░ी рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╢ेрдпрд░ рдбीрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдоें рдЖ рдЬाрдПंрдЧे
T+1 рджिрди рдоें рд╢ेрдпрд░ рдЖрдкрдХे рдбीрдоैрдЯ рдЦाрддे рдоें рджिрдЦेंрдЧे।


ЁЯФ╣ 3. рд╢ेрдпрд░ рдХैрд╕े рдмेрдЪें? (Steps to Sell Shares)

1.     рдЕрдкрдиे рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдоें рдЬाрдПं
рдЬिрд╕рдоें рдЖрдкрдиे рдЬो рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджे рд╣ैं, рд╡े рджिрдЦрддे рд╣ैं।

2.     рдЬिрд╕ рд╢ेрдпрд░ рдХो рдмेрдЪрдиा рд╣ै рдЙрд╕े рдЪुрдиें
рдЙрджाрд╣рд░рдг: Reliance – 10 рд╢ेрдпрд░।

3.     ‘Sell’ рдмрдЯрди рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░ें

o   Quantity рдбाрд▓ें

o   Order Type рдЪुрдиें (Market/Limit)

4.     рдСрд░्рдбрд░ рдХрди्рдлрд░्рдо рдХрд░ें рдФрд░ рд╕рдмрдоिрдЯ рдХрд░ें

5.     рдмिрдХ्рд░ी рдХे рдмाрдж рдкैрд╕ा рдЖрдкрдХे рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдоें рдЖрддा рд╣ै
T+1 рдоें рдкैрд╕ा рдмैंрдХ рдоें рдЯ्рд░ांрд╕рдлрд░ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯУЭ рдиोрдЯ (Important Tips):

·        рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдХंрдкрдиी рдХी рд░िрд╕рд░्рдЪ рдЬ़рд░ूрд░ рдХрд░ें।

·        рдХेрд╡рд▓ рд╕ुрдиी-рд╕ुрдиाрдИ рдмाрддों рдкрд░ рдЯ्рд░ेрдб рди рдХрд░ें।

·        рд▓ॉрд╕ рдХो рд╕ीрдоिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП Stop Loss рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ें।

·        рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдоें рдХрдо рдкूंрдЬी рд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें।

ЁЯУЭ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion):

рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрджрдиा рдФрд░ рдмेрдЪрдиा рдЕрдм рдкрд╣рд▓े рд╕े рдмрд╣ुрдд рдЖрд╕ाрди рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо्рд╕ рдиे рдиिрд╡ेрд╢ рдХो рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд╕рддрд░्рдХрддा рдФрд░ рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╕े рдХрджрдо рдЙрдаाрдПँ, рддो рдпрд╣ рдПрдХ рд╢ाрдирджाрд░ рдЕрдиुрднрд╡ рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 8: IPO рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХैрд╕े рдХрд░ें?

(What is IPO and How to Invest in it?)


1️   IPO рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

IPO (Initial Public Offering) рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдм рдХोрдИ рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдХंрдкрдиी рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЕрдкрдиे рд╢ेрдпрд░ рдЬрдирддा рдХे рд▓िрдП рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдкेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै।

·        рдЬрдм рдХंрдкрдиी рдХो рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХे рд▓िрдП рдкूंрдЬी рдЪाрд╣िрдП рд╣ोрддी рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рдкрдм्рд▓िрдХ рд╕े рдкैрд╕ा рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╢ेрдпрд░ рдЬाрд░ी рдХрд░рддी рд╣ै

·        рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рд╡рд╣ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (NSE/BSE) рдоें рд▓िрд╕्рдЯ рд╣ोрддी рд╣ै

ЁЯУМ рдЙрджाрд╣рд░рдг: рдЬрдм Zomato, Paytm, LIC рдЖрджि рдиे рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдПंрдЯ्рд░ी рд▓ी — рд╡рд╣ IPO рдеा।


2️   IPO рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (IPO Process):

ЁЯФБ рдкूрд░ी IPO рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ोрддी рд╣ै:

рдЪрд░рдг 1: рдХंрдкрдиी рдХा рдб्рд░ाрдл्рдЯ рд░ेрдб рд╣ेрд░िंрдЧ рдк्рд░ॉрд╕्рдкेрдХ्рдЯрд╕ (DRHP) рдЬрдоा рдХрд░рдиा

·        рдХंрдкрдиी SEBI рдХो DRHP рднेрдЬрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЙрд╕рдХे рдмिрдЬ़рдиेрд╕, рдлाрдЗрдиेंрд╢िрдпрд▓्рд╕ рдФрд░ рд░िрд╕्рдХ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рд╣ोрддी рд╣ै।

рдЪрд░рдг 2: SEBI рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдк्рд░ूрд╡рд▓

·        SEBI рд╕рднी рдбॉрдХ्рдпूрдоेंрдЯ्рд╕ рдХी рдЬांрдЪ рдХрд░ рдЕрдиुрдорддि рджेрддा рд╣ै।

рдЪрд░рдг 3: IPO рдбेрдЯ рдФрд░ рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдмैंрдб рддрдп рд╣ोрдиा

·        рдХंрдкрдиी рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдмैंрдб (₹100-₹120 рдЬैрд╕े) рдФрд░ IPO рдЦुрд▓рдиे рдФрд░ рдмंрдж рд╣ोрдиे рдХी рддाрд░ीрдЦ рдШोрд╖िрдд рдХрд░рддी рд╣ै।

рдЪрд░рдг 4: IPO рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡ेрджрди рд╕्рд╡ीрдХाрд░рдиा

·        IPO 3 рджिрди рдХे рд▓िрдП рдЦुрд▓рддा рд╣ै (Mostly Monday to Wednesday)

·        рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдЗрд╕ рджौрд░ाрди рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдЪрд░рдг 5: рд╢ेрдпрд░ рдЕрд▓ॉрдЯрдоेंрдЯ

·        рд╢ेрдпрд░ oversubscribed рд╣ोрдиे рдкрд░ рд▓ॉрдЯрд░ी рд╕िрд╕्рдЯрдо рд╕े рдЕрд▓ॉрдЯрдоेंрдЯ рд╣ोрддा рд╣ै।

рдЪрд░рдг 6: рд▓िрд╕्рдЯिंрдЧ

·        IPO рдХे рдХुрдЫ рджिрди рдмाрдж рдХंрдкрдиी рдХे рд╢ेрдпрд░ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (NSE/BSE) рдкрд░ рд▓िрд╕्рдЯ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं।

·        рдЙрд╕ рджिрди рдкрд╣рд▓ा рдЯ्рд░ेрдб рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै।


3️   IPO рдоें рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें?

IPO рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा рдЖрдЬ рдХे рд╕рдордп рдоें рдмрд╣ुрдд рдЖрд╕ाрди рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै।

рдЬрд░ूрд░ी рдЪीрдЬ़ें:

·        рдбिрдоैрдЯ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ

·        UPI ID (рдЬैрд╕े Google Pay, PhonePe)

ЁЯкЬ рд╕्рдЯेрдк-рдмाрдп-рд╕्рдЯेрдк рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा:

1.     рдЕрдкрдиे рдм्рд░ोрдХрд░ рдРрдк (рдЬैрд╕े Zerodha, Groww, Upstox) рдоें рд▓ॉрдЧрдЗрди рдХрд░ें।

2.     IPO рд╕ेрдХ्рд╢рди рдоें рдЬाрдХрд░ "Apply" рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░ें।

3.     рд╢ेрдпрд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдФрд░ рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдмैंрдб рдЪुрдиें।

4.     рдЕрдкрдиी UPI ID рдбाрд▓ें рдФрд░ “Submit” рдХрд░ें।

5.     UPI рдРрдк (Google Pay рдЖрджि) рдоें рдЬाрдХрд░ “Approve” рдХрд░ें।

ЁЯТб рдЕрдЧрд░ IPO рдоें рдЕрд▓ॉрдЯрдоेंрдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рддो рд╢ेрдпрд░ рдЖрдкрдХे рдбिрдоैрдЯ рдоें рдЖ рдЬाрдПंрдЧे, рдирд╣ीं рддो рдкैрд╕े рд╡ाрдкрд╕ рдЖ рдЬाрдПंрдЧे।


4️   IPO рдЕрд▓ॉрдЯрдоेंрдЯ рдФрд░ рд▓िрд╕्рдЯिंрдЧ

ЁЯУм Alottment Status рдХैрд╕े рджेрдЦें:

·        IPO рдмंрдж рд╣ोрдиे рдХे 3-5 рджिрди рдмाрдж рдХंрдкрдиी рдХी RTA рд╕ाрдЗрдЯ (рдЬैрд╕े Link Intime рдпा KFinTech) рдкрд░ рдЬाрдХрд░:

o   рдкैрди рдиंрдмрд░ рдпा рдПрдк्рд▓ीрдХेрд╢рди ID рд╕े рдЕрд▓ॉрдЯрдоेंрдЯ рдЪेрдХ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

ЁЯТ╣ рд▓िрд╕्рдЯिंрдЧ рдбे:

·        рд▓िрд╕्рдЯिंрдЧ рдХे рджिрди рд╢ेрдпрд░ рдХा рдкрд╣рд▓ा рд░ेрдЯ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдкрд░ рджिрдЦрддा рд╣ै।

·        рдпрд╣ рд░ेрдЯ рдЖрдкрдХे рдЕрдк्рд▓ाрдИ рдХिрдП рдЧрдП рдк्рд░ाрдЗрд╕ рд╕े рдКрдкрд░ рдпा рдиीрдЪे рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।

ЁЯУМ рд▓िрд╕्рдЯिंрдЧ рдЧेрди рддрднी рдоिрд▓рддा рд╣ै рдЬрдм рдУрдкрдиिंрдЧ рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдЖрдкрдХे рдк्рд░ाрдЗрд╕ рд╕े рдКрдкрд░ рд╣ो।


рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖:

"IPO рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рдХिрд╕ी рдХंрдкрдиी рдоें рд╢ुрд░ुрдЖрддी рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХा рдоौрдХा рджेрддा рд╣ै। рдпрджि рд╕рд╣ी рдХंрдкрдиी рдЪुрдиी рдЬाрдП рддो рдпрд╣ рдЕрдЪ्рдЫा рд░िрдЯрд░्рди рджे рд╕рдХрддा рд╣ै।"


ЁЯУК Bonus: IPO Flowchart

рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдХंрдкрдиी
SEBI рдХो DRHP рдЬрдоा
SEBI рдЕрдк्рд░ूрд╡рд▓
IPO рдЦुрд▓рдиा (Price Band рд╡ Date)
рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рддे рд╣ैं (UPI рд╕े)
Alottment (рд▓ॉрдЯрд░ी рд╕े рдЪрдпрди)
рд╢ेрдпрд░ рдбिрдоैрдЯ рдоें рдЬрдоा
Listing on NSE/BSE

ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 9: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ SIP рдХ्рдпा рд╣ै? рдФрд░ рдпे рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं?

Chapter 9: What are Mutual Funds and SIPs? How Do They Work?


ЁЯФ╣ 1. рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै? (What is a Mutual Fund?)
рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдПрдХ рдРрд╕ा рдиिрд╡ेрд╢ рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕े рд▓ोрдЧों рдХा рдкैрд╕ा рдЗрдХрдЯ्рдаा рдХрд░рдХे, рдПрдХ рдк्рд░ोрдлेрд╢рдирд▓ рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╢ेрдпрд░ों, рдмॉрди्рдб्рд╕, рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╕ंрдкрдд्рддिрдпों рдоें рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдПрдХ рдРрд╕ा рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ाрдзрди рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХा рдкैрд╕ा рдЗрдХрдЯ्рдаा рдХрд░ рдХे рдПрдХ рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╢ेрдпрд░, рдмॉрди्рдб, рдпा рдЕрди्рдп рдкрд░िрд╕ंрдкрдд्рддिрдпों рдоें рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

рд╕рд░рд▓ рднाрд╖ा рдоें:

"рдпрд╣ рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЕрдЪ्рдЫा рд╡िрдХрд▓्рдк рд╣ै рдЬो рд╢ेрдпрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХो рдЦुрдж рдирд╣ीं рд╕рдордЭрддे, рд▓ेрдХिрди рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं।"
"рдЖрдк рдЕрдкрдиा рдкैрд╕ा рдХिрд╕ी рдПрдХ्рд╕рдкрд░्рдЯ (рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░) рдХो рджेрддे рд╣ैं, рдЬो рдЙрд╕े рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рд╕рд╣ी рдЬрдЧрд╣ рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै।"

ЁЯУМ рдЙрджाрд╣рд░рдг:

·        ICICI Prudential Mutual Fund

·        SBI Bluechip Fund

·        HDFC Smallcap Fund


ЁЯФ╣ 2. рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै? (How Does a Mutual Fund Work?)

·        рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рдиिрд╡ेрд╢рдХों рд╕े рдкैрд╕ा рд▓िрдпा рдЬाрддा рд╣ै

·        рдПрдХ рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдЙрд╕े рд╢ेрдпрд░ों/рдмॉрди्рдб्рд╕ рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै

·        рдоुрдиाрдлा рдпा рдиुрдХрд╕ाрди рд╕рднी рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдоें рдЙрдирдХे рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдмाँрдЯा рдЬाрддा рд╣ै

·        рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो "Units" рджिрдП рдЬाрддे рд╣ैं, рдЬिрдирдХी NAV (Net Asset Value) рд░ोрдЬ़ рддрдп рд╣ोрддी рд╣ै

·        рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдкैрд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै

·        рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдЙрд╕ рдкैрд╕े рд╕े рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╢ेрдпрд░ рдпा рдмॉрди्рдб рдЦрд░ीрджрддा рд╣ै

·        рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो “Units” рдоिрд▓рддी рд╣ैं

·        NAV (Net Asset Value) рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдкैрд╕ा рдмрдв़рддा/рдШрдЯрддा рд╣ै

ЁЯзн рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा: рдиिрд╡ेрд╢рдХ Mutual Fund Company рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рд╕्рдЯॉрдХ्рд╕/рдмॉрди्рдб्рд╕ рдоें рдиिрд╡ेрд╢


ЁЯФ╣ 3. SIP рдХ्рдпा рд╣ै? (What is SIP?)
SIP рдХा рдкूрд░ा рдиाрдо рд╣ै Systematic Investment Plan। рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ी рд╕ुрд╡िрдзा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЖрдк рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे (рдпा рд╕рдк्рддाрд╣/рддिрдоाрд╣ी) рдПрдХ рддрдп рд░ाрд╢ि рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं।

SIP (Systematic Investment Plan) рдПрдХ рддрд░ीрдХा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдЖрдк рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ाрд╢ि (рдЬैрд╕े ₹500 рдпा ₹1000) рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдЕрдЧрд░ рдЖрдк ₹500 рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдХिрд╕ी рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें SIP рд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рд╡рд╣ рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдЖрдкрдХे рдЦाрддे рд╕े рдХрдЯрдХрд░ рдлंрдб рдоें рд▓рдЧ рдЬाрддा рд╣ै।

ЁЯФ╣ SIP рдХी рдЦाрд╕ рдмाрддें:

рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдЫोрдЯी рд░ाрд╢ि рд╕े рдиिрд╡ेрд╢

рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ рд╕े рдмрдб़ा рд░िрдЯрд░्рди

рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЯाрдЗрдоिंрдЧ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं

SIP рдХो рдЖрдк “рдо्рдпुрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХी EMI” рднी рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं।


ЁЯФ╣ 4. рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ SIP рдХे рд▓ाрдн (Benefits of Mutual Funds and SIPs)

рд▓ाрдн

рд╡िрд╡рд░рдг (рд╣िंрджी рдоें)

Benefit (English)

рдкेрд╢ेрд╡рд░ рдк्рд░рдмंрдзрди

рдЕрдиुрднрд╡ी рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ंрднाрд▓рддे рд╣ैं

Managed by professionals

рд╡िрд╡िрдзрддा

рдПрдХ рд╕ाрде рдХрдИ рдХंрдкрдиिрдпों рдоें рдиिрд╡ेрд╢

Diversification across companies

рдХрдо рдкूंрдЬी рд╕े рд╢ुрд░ुрдЖрдд

₹100 рд╕े рднी рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ंрднрд╡

Start with as low as ₹100

рдЖрд╕ाрди рдФрд░ рдСрдЯोрдоैрдЯिрдХ

SIP рд╕े рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдСрдЯो рдиिрд╡ेрд╢

Automatic monthly investment

рдЯैрдХ्рд╕ рд▓ाрдн

ELSS рдлंрдб рдоें рдЯैрдХ्рд╕ рдЫूрдЯ рдоिрд▓рддी рд╣ै

Tax benefit under ELSS


ЁЯФ╣ 5. рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХे рдк्рд░рдХाрд░ (Types of Mutual Funds)

рдк्рд░рдХाрд░

рд╡िрд╡рд░рдг

рдЗрдХ्рд╡िрдЯी рдлंрдб

рд╢ेрдпрд░ों рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬोрдЦिрдо рдФрд░ рд░िрдЯрд░्рди рджोрдиों рдЕрдзिрдХ

рдбेрдм्рдЯ рдлंрдб

рд╕рд░рдХाрд░ी рдмॉрди्рдб/рдЛрдг рдкрдд्рд░ों рдоें рдиिрд╡ेрд╢, рдХрдо рдЬोрдЦिрдо

рд╣ाрдЗрдм्рд░िрдб рдлंрдб

рд╢ेрдпрд░ рдФрд░ рдмॉрди्рдб рджोрдиों рдоें рдиिрд╡ेрд╢

ELSS (Tax Saver Fund)

80C рдХे рддрд╣рдд рдЯैрдХ्рд╕ рдЫूрдЯ, 3 рд╕ाрд▓ рд▓ॉрдХрдЗрди

 

 

рдк्рд░рдХाрд░

рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░

рдЬोрдЦिрдо рд╕्рддрд░

Equity Fund

рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░

рдЕрдзिрдХ

Debt Fund

рдмॉрди्рдб/рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕िрдХ्рдпोрд░िрдЯी

рдХрдо

Hybrid Fund

Equity + Debt рдоिрд╢्рд░рдг

рдордз्рдпрдо

ELSS Fund

рдЯैрдХ्рд╕ рдмрдЪрдд (80C)

рдордз्рдпрдо-рдЙрдЪ्рдЪ

Index Fund

Nifty/Sensex рдХो рдЯ्рд░ैрдХ рдХрд░рддा

рдордз्рдпрдо


ЁЯФ╣ 6. SIP рдХैрд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें? (How to Start a SIP?)

1.     рдХोрдИ рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рдпा рдм्рд░ोрдХрд░ рдРрдк (Zerodha Coin, Groww, Paytm Money рдЖрджि) рдЪुрдиें

2.     рдлंрдб рдХा рдЪрдпрди рдХрд░ें

3.     SIP рд░ाрд╢ि рдФрд░ рддिрдеि рддрдп рдХрд░ें

4.     рдСрдЯो-рдбेрдмिрдЯ рдХे рд▓िрдП рдмैंрдХ рд▓िंрдХ рдХрд░ें

5.     рдиिрд╡ेрд╢ рд╢ुрд░ू рдХрд░ें

ЁЯФ╣ 7. рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рдлाрдпрджे:

рдбाрдЗрд╡рд░्рд╕िрдлिрдХेрд╢рди (Diversification): рдПрдХ рд╕ाрде рдХрдИ рдХंрдкрдиिрдпों рдоें рдиिрд╡ेрд╢

рдкेрд╢ेрд╡рд░ рдк्рд░рдмंрдзрди (Professional Management): рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдж्рд╡ाрд░ा рдкैрд╕ा рд╕ंрднाрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै

рдЫोрдЯी рд░ाрд╢ि рд╕े рд╢ुрд░ुрдЖрдд: ₹100 рд╕े SIP рд╢ुрд░ू рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै

рд▓िрдХ्рд╡िрдбिрдЯी: рдЬ़рд░ूрд░рдд рдкрд░ рдкैрд╕ा рдиिрдХाрд▓ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै

рдЯैрдХ्рд╕ рд▓ाрдн (ELSS Funds рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдкрд░ рдЫूрдЯ)


ЁЯУЭ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion):

рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ SIP рдЫोрдЯे рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╢ाрдирджाрд░ рд╡िрдХрд▓्рдк рд╣ैं рдЬो рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рдЕрдЪ्рдЫा рд░िрдЯрд░्рди рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕рд░рд▓, рд╕ुрд▓рдн рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рддрд░ीрдХा рд╣ै рдзрди рдиिрд░्рдоाрдг рдХा।

"рдпрджि рдЖрдк рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЫोрдЯी рд░ाрд╢ि рд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╢ेрдпрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХा рд░िрд╕्рдХ рдирд╣ीं рд▓ेрдиा рдЪाрд╣рддे, рддो рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ SIP рдПрдХ рдЖрд╕ाрди рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд╡िрдХрд▓्рдк рд╣ै।"

SIP рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (Flowchart Style)

рдиिрд╡ेрд╢рдХ AMC (рдЬैрд╕े SBI, HDFC MF)

рдСрдирд▓ाрдЗрди SIP рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди

рдСрдЯोрдоैрдЯिрдХ рдбेрдмिрдЯ рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे (₹500, ₹1000...)

Units Allocate рд╣ोрддी рд╣ैं

NAV рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡ैрд▓्рдпू рдмрдв़рддी рд╣ै

рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рдЕрдЪ्рдЫा рд░िрдЯрд░्рди



ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 10: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рд░िрд╕्рдХ рдФрд░ рд╕ाрд╡рдзाрдиिрдпाँ

(Risks and Precautions in Stock Market)


1️   рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдиिрд░्рдгрдп рд╕े рдмрдЪें

рдХ्рдпा рди рдХрд░ें:

·        рдШрдмрд░ाрд╣рдЯ рдоें рд╢ेрдпрд░ рдмेрдЪ рджेрдиा (Market рдЧिрд░рддे рд╣ी Panic Sell)

·        рд▓ाрд▓рдЪ рдоें рдмिрдиा рд╕ोрдЪ-рд╕рдордЭे рд╢ेрдпрд░ рдЦрд░ीрдж рд▓ेрдиा (Too Good to Miss)

·        рджूрд╕рд░ों рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рдкрд░ рдмिрдиा рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХे рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдХрд░рдиा

·        рдЯिрдк्рд╕” рдпा рдЕрдлрд╡ाрд╣ों рдкрд░ рднрд░ोрд╕ा рдХрд░рдиा

рдХ्рдпा рдХрд░ें:

·        рдаंрдбे рджिрдоाрдЧ рд╕े рд╕ोрдЪें

·        рдкрд╣рд▓े рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХрд░ें, рдлिрд░ рдиिрд░्рдгрдп рд▓ें

·        рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдкрд░ рдлोрдХрд╕ рдХрд░ें


2️   рд▓ाрд▓рдЪ рдФрд░ рдбрд░ рдХे рдиुрдХрд╕ाрди

рднाрд╡рдиा

рдЕрд╕рд░

рдирддीрдЬा

рд▓ाрд▓рдЪ

рдЬрд▓्рджी рдФрд░ рдЬ्рдпाрджा рдоुрдиाрдлा рдЪाрд╣िрдП

High-risk рдЯ्рд░ेрдб, рдиुрдХрд╕ाрди

рдбрд░

рдиुрдХрд╕ाрди рд╕े рдШрдмрд░ाрдиा

рдЬрд▓्рджी рдмेрдЪ рджेрдиा, рдШाрдЯा рдЙрдаाрдиा

ЁЯФБ Market рд╣рдоेрд╢ा рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ рд╡ाрд▓ा рд╣ोрддा рд╣ै। рднाрд╡рдиाрдУं рд╕े рдирд╣ीं, рдЬ्рдЮाрди рд╕े рдлैрд╕рд▓ा рд▓ें।


3️   рд░िрд╕्рдХ рдоैрдиेрдЬрдоेंрдЯ рдХे рддрд░ीрдХे

ЁЯУМ рдоुрдЦ्рдп рдЙрдкाрдп:

1.     Diversification

рдЕрдкрдиे рдкैрд╕े рдХो рдПрдХ рд╣ी рд╢ेрдпрд░ рдпा рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдоें рди рд▓рдЧाрдПं
рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдХंрдкрдиिрдпों рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें

2.     Stop Loss рд▓рдЧाрдПं

рдПрдХ рд╕ीрдоा рддрдп рдХрд░ें рдЬрд╣ाँ рдиुрдХрд╕ाрди рд╕рд╣рди рд╣ो рдФрд░ рдСрд░्рдбрд░ рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдХрдЯ рдЬाрдП

3.     Position Sizing

рдПрдХ рд╣ी рдЯ्рд░ेрдб рдоें рдмрд╣ुрдд рдмрдб़ी рд░ाрд╢ि рди рд▓рдЧाрдПं

4.     Asset Allocation

рдХुрдЫ рдкैрд╕ा FD, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб, рдЧोрд▓्рдб рдЖрджि рдоें рд░рдЦें

5.     Risk-Reward Ratio рд╕рдордЭें

рдЕрдЧрд░ рд╕ंрднाрд╡िрдд рдоुрдиाрдлा 10 рд░ु. рд╣ै, рддो рдЕрдзिрдХрддрдо рдЬोрдЦिрдо 3-4 рд░ु. рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП

6.     Overtrading рд╕े рдмрдЪें

рд╣рд░ рд░ोрдЬ рдХрдИ рдмाрд░ рдЯ्рд░ेрдб рдХрд░рдиे рд╕े рдлीрд╕ рдФрд░ рдиुрдХрд╕ाрди рдмрдв़ рд╕рдХрддे рд╣ैं


ЁЯУК рд╕рд░рд▓ рдЙрджाрд╣рд░рдг:

рдиिрд╡ेрд╢рдХ

рднाрд╡рдиा рд╕े рдЯ्рд░ेрдб рдХिрдпा

рдирддीрдЬा

рдЕрдоिрдд

рд▓ाрд▓рдЪ рдоें рддेрдЬी рд╕े рдЦрд░ीрдж

рд╢ेрдпрд░ рдЧिрд░ा рдШाрдЯा

рд╕ीрдоा

рдбрд░ рд╕े рдЬрд▓्рджी рдмेрдЪ рджिрдпा

рд╢ेрдпрд░ рдКрдкрд░ рдЧрдпा рдЕрдлрд╕ोрд╕

рд░ाрд╣ुрд▓

SIP рд╕े рдиिрдпрдоिрдд рдиिрд╡ेрд╢

рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдоें рдоुрдиाрдлा


ЁЯФР рд╕рдмрд╕े рдЬрд░ूрд░ी рд╕ाрд╡рдзाрдиिрдпाँ:

рдЕрдкрдиे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдФрд░ рдЕрд╡рдзि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें
рдлाрдЗрдиेंрд╢िрдпрд▓ рдк्рд▓ाрдирд░ рд╕े рд╕рд▓ाрд╣ рд▓ें (рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ो рддो)
рдХрднी рдЙрдзाрд░ рд▓ेрдХрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рди рдХрд░ें
Social Media "рдЧुрд░ु" рд╕े рдмрдЪें
рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдоें рдзैрд░्рдп рд░рдЦें – рд╡рд╣ी рдЬीрддрддा рд╣ै!


рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖:

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдзैрд░्рдп рдХा рдЦेрд▓ рд╣ै। рднाрд╡рдиा, рдбрд░ рдФрд░ рд▓ाрд▓рдЪ рдпрд╣ाँ рд╕рдмрд╕े рдмрдб़े рджुрд╢्рдорди рд╣ैं।”


ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 11: рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╕े рдЬुрдб़ी рдЧрд▓рддрдлрд╣рдоिрдпाँ

(Misconceptions About the Stock Market)


1. "рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЬुрдЖ рд╣ै"

рд╕рдЪ्рдЪाрдИ:

·        рдЬुрдЖ рддुрдХ्рдХे рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ोрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдбेрдЯा, рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдФрд░ рд░рдгрдиीрддि рдкрд░।

·        рдЕрдЧрд░ рд░िрд╕рд░्рдЪ, рдлंрдбाрдоेंрдЯрд▓, рдЯेрдХ्рдиिрдХрд▓ рдПрдиाрд▓िрд╕िрд╕ рдХे рдмिрдиा рдЖрдк рдЯ्рд░ेрдб рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं – рддो рдЖрдк рдЙрд╕े рдЬुрдЖ рдмрдиा рд░рд╣े рд╣ैं।

ЁЯза рдЙрджाрд╣рд░рдг:

рдХाрд░्рдп

рдк्рд░рдХृрддि

рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХे рдмिрдиा рдЯ्рд░ेрдб

рдЬुрдЖ рдЬैрд╕ा

рдлंрдбाрдоेंрдЯрд▓ рджेрдЦрдХрд░ рдиिрд╡ेрд╢

рд╕рдордЭрджाрд░ी


2. "рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╕े рдЬрд▓्рджी рдЕрдоीрд░ рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ैं"

рд╕рдЪ्рдЪाрдИ:

·        рд╣ाँ, рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдоें рдЕрдоीрд░ी рдмрдиा рд╕рдХрддा рд╣ै — рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдХोрдИ рд░ाрддों-рд░ाрдд рдЬाрджू рдирд╣ीं рд╣ै।

·        Warren Buffett рдЬैрд╕े рджिрдЧ्рдЧрдЬों рдиे рдзीрдоे рдФрд░ рд╕्рдеिрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рд╕े рд╕ंрдкрдд्рддि рдмрдиाрдИ।

ЁЯХТ рдЙрджाрд╣рд░рдг:

₹5,000 рдорд╣ीрдиे SIP рдХे рд░ूрдк рдоें 15 рд╕ाрд▓ рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рд╕े ₹20+ рд▓ाрдЦ рддрдХ рдоिрд▓ рд╕рдХрддे рд╣ैं (12% CAGR рдкрд░)


3. "рд╣рд░ рдХोрдИ рдЗрд╕рдоें рдоुрдиाрдлा рдХрдоा рд░рд╣ा рд╣ै, рдоैं рднी рдХрдоा рд▓ूंрдЧा"

рд╕рдЪ्рдЪाрдИ:

·        рд╣рд░ рдХिрд╕ी рдХा рдЬोрдЦिрдо рдЙрдаाрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ै।

·        рджूрд╕рд░ों рдХी рд░рдгрдиीрддि рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдЧрд▓рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।


4. "рдоुрдЭे рдЯिрдк्рд╕ рдоिрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं, рдоैं рдлाрдпрджे рдоें рд░рд╣ूंрдЧा"

рд╕рдЪ्рдЪाрдИ:

·        рдЕрдзिрдХрддрд░ рдЯिрдк्рд╕ рдпा рддो рдоैрдиिрдк्рдпुрд▓ेрдЯेрдб рд╣ोрддे рд╣ैं рдпा рдЕрдзूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд।

·        "Tip is a trap" — рдХेрд╡рд▓ рднрд░ोрд╕ेрдоंрдж рд╕्рд░ोрддों рд╕े рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХрд░ें।


5. "рдХрдо рдк्рд░ाрдЗрд╕ рд╡ाрд▓े рд╢ेрдпрд░ рдЬ्рдпाрджा рдоुрдиाрдлा рджेंрдЧे"

рд╕рдЪ्рдЪाрдИ:

·        рд╢ेрдпрд░ рдХी рдХीрдордд рдоाрдпрдиे рдирд╣ीं рд░рдЦрддी, рдЙрд╕рдХी рд╡ैрд▓्рдпू рдФрд░ рдХंрдкрдиी рдХी рдХ्рд╡ाрд▓िрдЯी рдоाрдпрдиे рд░рдЦрддी рд╣ै।

рд╢ेрдпрд░ A

рдХीрдордд ₹15

рдШाрдЯे рдоें рдХंрдкрдиी

рд╢ेрдпрд░ B

рдХीрдордд ₹600

рдлंрдбाрдоेंрдЯрд▓ी рдордЬрдмूрдд


рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion):

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХो рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╕े рдЕрдкрдиाрдПं, рдЧрд▓рддрдлрд╣рдоिрдпों рд╕े рдирд╣ीं।”

·        рдЬ्рдЮाрди, рдзैрд░्рдп рдФрд░ рд░िрд╕рд░्рдЪ рд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें।

·        рдЧрд▓рдд рдзाрд░рдгाрдПं рдиुрдХрд╕ाрди рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рд╕рдХрддी рд╣ैं।


ЁЯУК Myth vs Reality Chart

ЁЯФО рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╕े рдЬुрдб़ी рдЖрдо рдн्рд░ांрддिрдпाँ рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕рдЪ्рдЪाрдИ

Myth (рдЧрд▓рддрдлрд╣рдоी)

Reality (рд╕рдЪ्рдЪाрдИ)

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЬुрдЖ рд╣ै

рдЕрдЧрд░ рд░िрд╕рд░्рдЪ рдФрд░ рд░рдгрдиीрддि рдХे рдмिрдиा рдЯ्рд░ेрдб рдХрд░ें рддो рдпे рдЬुрдЖ рдмрдирддा рд╣ै, рдирд╣ीं рддो рдпрд╣ рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рддрд░ीрдХा рд╣ै।

рдЗрд╕рдоें рдЬрд▓्рджी рдЕрдоीрд░ рдмрдиा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдоें рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЕрдоीрд░ी рджेрддा рд╣ै, рдЬрд▓्рджрдмाрдЬ़ी рдоें рдирд╣ीं।

рдЬो рднी рд╢ेрдпрд░ рд╕рд╕्рддा рд╣ै, рд╡рд╣ी рдЦрд░ीрджрдиा рдЪाрд╣िрдП

рд╕рд╕्рддा рд╢ेрдпрд░ рдЬрд░ूрд░ी рдирд╣ीं рдХि рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ो — рдХंрдкрдиी рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै।

рдЯिрдк्рд╕ рд╕े рдкैрд╕ा рдмрдирддा рд╣ै

рдЕрдзिрдХрддрд░ рдЯिрдк्рд╕ рдЕрдзूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдпा рдзांрдзрд▓ी рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं — рдЦुрдж рдХी рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХрд░ें।

рд╕рдм рд▓ोрдЧ рдЗрд╕рдоें рдоुрдиाрдлा рдХрдоा рд░рд╣े рд╣ैं, рдоैं рднी рдХрдоा рд▓ूंрдЧा

рд╣рд░ рдХिрд╕ी рдХी рд░рдгрдиीрддि рдФрд░ рдЬोрдЦिрдо рдЙрдаाрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ै।

IPO рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рд╣рдоेрд╢ा рдлाрдпрджेрдоंрдж рд╣ोрддा рд╣ै

рд╣рд░ IPO рдЕрдЪ्рдЫा рдирд╣ीं рд╣ोрддा — рдХंрдкрдиी рдХी рдлाрдЗрдиेंрд╢िрдпрд▓ рд╕्рдеिрддि рдФрд░ рдмिрдЬ़рдиेрд╕ рдоॉрдбрд▓ рдЬांрдЪें।

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рд╕िрд░्рдл рдЕрдоीрд░ों рдХे рд▓िрдП рд╣ै

рдЕрдм рдХोрдИ рднी ₹100 рд╕े рднी рдиिрд╡ेрд╢ рд╢ुрд░ू рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै, SIP рдФрд░ рдЫोрдЯे рдиिрд╡ेрд╢ рд╡िрдХрд▓्рдкों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े।

рдЬ्рдпाрджा рдЯ्рд░ेрдб рдХрд░рдиे рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдХрдоाрдИ рд╣ोрддी рд╣ै

Overtrading рд╕े рдиुрдХрд╕ाрди рдХा рдЦрддрд░ा рдЬ्рдпाрджा рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдм्рд░ोрдХрд░ेрдЬ рднी рдмрдв़рддा рд╣ै।



ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 12: рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдЭाрд╡

(Tips for Beginner Investors)


ЁЯЫТ 1. рд╢ेрдпрд░ рдХैрд╕े рдЦрд░ीрджें рдФрд░ рдмेрдЪें?

рд╕्рдЯेрдк рдмाрдп рд╕्рдЯेрдк:

1.     Demat рдФрд░ Trading рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдЦोрд▓ें (Zerodha, Angel One, Groww рдЖрджि рдкрд░)

2.     рдХिрд╕ी рдм्рд░ोрдХрд░ рдХे рдРрдк рдпा рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ рд▓ॉрдЧिрди рдХрд░ें

3.     рд╢ेрдпрд░ рдХा рдиाрдо рд╕рд░्рдЪ рдХрд░ें (рдЬैрд╕े: TCS, Infosys)

4.     Buy рдпा Sell рдмрдЯрди рджрдмाрдПं

5.     Quantity рдбाрд▓ें рдФрд░ рдСрд░्рдбрд░ рдЯाрдЗрдк рдЪुрдиें (Market/Limit)

6.     Confirm рдХрд░рдХे рдСрд░्рдбрд░ рдк्рд▓ेрд╕ рдХрд░ें

ЁЯУМ рдСрд░्рдбрд░ рдкूрд░े рд╣ोрддे рд╣ी рд╢ेрдпрд░ рдЖрдкрдХे рдбिрдоैрдЯ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдоें рдЖ рдЬाрддा рд╣ै рдпा рдмेрдЪे рдЬाрдиे рдкрд░ рдкैрд╕ा рдмैंрдХ рдоें рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।


ЁЯУИ 2. рд╢ेрдпрд░ рдЪुрдирдиा рдФрд░ рдСрд░्рдбрд░ рджेрдиा

рд╢ेрдпрд░ рдХैрд╕े рдЪुрдиें:

·        Strong Fundamentals: рдЬैрд╕े – рдЕрдЪ्рдЫा рдк्рд░ॉрдлिрдЯ, рдХрдо рдХрд░्рдЬ, рдиिрдпрдоिрдд рдбिрд╡िрдбेंрдб

·        Sector Leaders: рдЬैрд╕े – TCS (IT), HDFC Bank (Banking), Asian Paints (Paint)

·        Consistent Growth: рдкिрдЫрд▓े 5-10 рд╕ाрд▓ рдоें steady performance

рдСрд░्рдбрд░ рдЯाрдЗрдк:

рдЯाрдЗрдк

рдорддрд▓рдм

Market Order

рдоौрдЬूрджा рдоाрд░्рдХेрдЯ рдк्рд░ाрдЗрд╕ рдкрд░ рдЦрд░ीрдж/рдмिрдХ्рд░ी

Limit Order

рддрдп рдХीрдордд рдкрд░ рдЦрд░ीрдж/рдмिрдХ्рд░ी (рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд╡िрдХрд▓्рдк)


ЁЯТ░ 3. рдХрдо рдкूंрдЬी рд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХैрд╕े рдХрд░ें?

·        ₹100 рд╕े рднी рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб SIP рд╢ुрд░ू рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं

·        рд╢ेрдпрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें ₹500–₹1000 рд╕े рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░ें

·        рдорд╣ीрдиे рдХा рдмрдЬрдЯ рддрдп рдХрд░ें: "Income – Expenses = Investment"

ЁЯУМ рдЫोрдЯे рдиिрд╡ेрд╢ рднी рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдоें рдмрдб़ा рд░िрдЯрд░्рди рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं (Power of Compounding)


ЁЯУК 4. рдбाрдЗрд╡рд░्рд╕िрдлिрдХेрд╢рди рдФрд░ рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдоैрдиेрдЬрдоेंрдЯ

рдбाрдЗрд╡рд░्рд╕िрдлिрдХेрд╢рди рдХ्рдпों рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै?

·        рдПрдХ рд╣ी рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдпा рдХंрдкрдиी рдкрд░ рдбिрдкेंрдб рди рд░рд╣рдиा

·        рдЬोрдЦिрдо рдХो рдХрдо рдХрд░рдиा

рдХैрд╕े рдХрд░ें?

рдПрд░िрдпा

рдЙрджाрд╣рд░рдг

рд╕ेрдХ्рдЯрд░

IT, рдмैंрдХिंрдЧ, FMCG, рдлाрд░्рдоा

рдЗंрд╕्рдЯ्рд░ूрдоेंрдЯ

рд╢ेрдпрд░, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб, рдЧोрд▓्рдб ETF

рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдоैрдиेрдЬрдоेंрдЯ:

·        рд╣рд░ 3-6 рдорд╣ीрдиे рдоें рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХрд░ें

·        рдХрдордЬोрд░ рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рд╡ाрд▓े рд╢ेрдпрд░ рдиिрдХाрд▓ें

·        рд░िрдЯрд░्рди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ Rebalance рдХрд░ें


ЁЯза 5. рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рд╕ोрдЪ рдХ्рдпों рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै?

·        рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рд╕рдордп рдФрд░ рд╕ंрдпрдо рд╕े рд╣ी рдзрди рдмрдирддा рд╣ै

·        рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдоें рдЕрдЪ्рдЫे рд╢ेрдпрд░ 10X рд╕े рднी рдЬ्рдпाрджा рд░िрдЯрд░्рди рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं

ЁЯУМ Warren Buffett рдиे рдХрд╣ा рдеा: “Our favorite holding period is forever.”


рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion)

рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдЫोрдЯी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╕ोрдЪ рдмрдб़ी рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП।”

·        рд╕ीрдЦрддे рд░рд╣ें, рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХрд░ें рдФрд░ рдзैрд░्рдп рд░рдЦें

·        рдХрднी рднी рднाрд╡рдиाрдУं рдоें рдЖрдХрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рди рдХрд░ें



ЁЯФ╖ рдЕрдз्рдпाрдп 13: рд╕рдлрд▓ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдП 10 рдЧोрд▓्рдбрди рд░ूрд▓्рд╕

(10 Golden Rules to Become a Successful Investor)


ЁЯТО 1. рдЬрд▓्рджी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░ें (Start Early)

·        рдЬिрддрдиी рдЬрд▓्рджी рдиिрд╡ेрд╢ рд╢ुрд░ू рдХрд░ेंрдЧे, рдЙрддрдиा рдЬ्рдпाрджा рд▓ाрдн рдоिрд▓ेрдЧा।

·        Power of Compounding рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдЪрдордд्рдХाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै।

рдЙрджाрд╣рд░рдг: ₹500 рдк्рд░рддि рдорд╣ीрдиे рд╕े 25 рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рд╢ुрд░ू рдХрд░ें рддो 20 рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд▓ाрдЦों рдХा рдлंрдб рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯТО 2. рдиिрдпрдоिрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें (Be Consistent)

·        SIP рдпा рд╢ेрдпрд░ рдоें рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рддрдп рд░ाрд╢ि рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें।

·        рдмाрдЬाрд░ рдКрдкрд░-рдиीрдЪे рд╣ोрддा рд░рд╣ेрдЧा, рд▓ेрдХिрди рдиिрдпрдоिрдд рдиिрд╡ेрд╢ рд╕े рдФрд╕рдд рдЦрд░ीрдж рдоूрд▓्рдп рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै।


ЁЯТО 3. рдиिрд╡ेрд╢ рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░ें (Invest Only After Knowledge)

·        рдмिрдиा рд╕рдордЭे рдХिрд╕ी рд╕्рдЯॉрдХ рдоें рдкैрд╕े рди рд▓рдЧाрдПं।

·        рдХंрдкрдиी рдХी рдлाрдЗрдиेंрд╢िрдпрд▓ рд░िрдкोрд░्рдЯ, рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдЯ्рд░ेंрдб, рдоैрдиेрдЬрдоेंрдЯ рдХ्рд╡ाрд▓िрдЯी рдЬ़рд░ूрд░ рджेрдЦें।


ЁЯТО 4. рд▓рдХ्рд╖्рдп рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░ें (Set Clear Financial Goals)

·        рдЕрдкрдиे рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рддрдп рдХрд░ें:

o   рдШрд░ рдЦрд░ीрджрдиा

o   рдмрдЪ्рдЪों рдХी рдкрдв़ाрдИ

o   рд░िрдЯाрдпрд░рдоेंрдЯ рдк्рд▓ाрдиिंрдЧ

ЁЯОп рдЗрд╕рд╕े рдЖрдк рд╕рд╣ी рдЕрд╡рдзि, рдЬोрдЦिрдо рдФрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪुрди рдкाрдПंрдЧे।


ЁЯТО 5. рд╡िрд╡िрдзрддा рдмрдиाрдП рд░рдЦें (Diversify Your Portfolio)

·        рд╕рднी рдкैрд╕े рдПрдХ рд╣ी рд╕्рдЯॉрдХ/рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдоें рди рд▓рдЧाрдПं।

·        рд╢ेрдпрд░, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб, рдЧोрд▓्рдб, рдмॉрди्рдб – рд╕рдмрдХा рд╕ंрддुрд▓рди рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै।


ЁЯТО 6. рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рд░рдЦें (Control Emotions)

·        рд▓ाрд▓рдЪ рдоें рдЖрдХрд░ рди рдЦрд░ीрджें

·        рдбрд░ рдоें рдЖрдХрд░ рди рдмेрдЪें

·        рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рд╣ी рдЕрд╕рд▓ी рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХी рдкрд╣рдЪाрди рд╣ै

“Successful investing is about managing risk, not avoiding it.” – Benjamin Graham


ЁЯТО 7. рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рд╕ोрдЪें (Think Long-Term)

·        Short term рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ рд╕े рди рдШрдмрд░ाрдПं।

·        5 рд╕े 10 рд╕ाрд▓ рдХा рдирдЬрд░िрдпा рд░рдЦें — рддрднी рдЕрд╕рд▓ी рд░िрдЯрд░्рди рдоिрд▓ेрдЧा।


ЁЯТО 8. рд░िрд╕्рдХ рдХो рд╕рдордЭें (Understand Your Risk Appetite)

·        рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдпे рд╕ोрдЪें:

o   рдХिрддрдиा рдиुрдХрд╕ाрди рд╕рд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं?

o   рдЖрдкрдХी рдЙрдо्рд░ рдФрд░ рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпां рдХ्рдпा рд╣ैं?

ЁЯУМ рддрднी рд╕рд╣ी рд╕्рдЯॉрдХ рдпा рдлंрдб рдЪुрдирдиा рдЖрд╕ाрди рд╣ोрдЧा।


ЁЯТО 9. рд╕рд╣ी рд╕рд▓ाрд╣ рд▓ें (Take Guidance, Not Blind Tips)

·        рдХिрд╕ी рдЬाрдирдХाрд░ рдпा рдк्рд░рдоाрдгिрдд рд╕рд▓ाрд╣рдХाрд░ рд╕े рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рд▓ें।

·        рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдпा рджोрд╕्рддों рдХे рдХрд╣рдиे рдкрд░ рдкैрд╕ा рди рд▓рдЧाрдПं।


ЁЯТО 10. рдзैрд░्рдп рдФрд░ рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рд░рдЦें (Be Patient and Disciplined)

·        рдзैрд░्рдп рдХे рд╕ाрде рдЪрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдиिрд╡ेрд╢рдХ рд╣ी рд▓ंрдмे рд╕рдордп рдоें рдЬीрддрддे рд╣ैं।

·        рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рдЕрд╕्рдеिрд░рддा рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдЕрдкрдиे рдк्рд▓ाрди рдкрд░ рдЯिрдХे рд░рд╣ें।


ЁЯУИ рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХे рд▓ाрдн (Benefits of Stock Market Investing)

рд▓ाрдн

рд╡िрд╡рд░рдг

рдЙрдЪ्рдЪ рд░िрдЯрд░्рди

рд╕рд╣ी рдХंрдкрдиिрдпों рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рд╕े рдмैंрдХ FD рд╕े рдХрд╣ीं рдЬ्рдпाрджा рд▓ाрдн

рд▓िрдХ्рд╡िрдбिрдЯी

рдХрднी рднी рд╢ेрдпрд░ рдмेрдЪрдХрд░ рдХैрд╢ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै

рдУрдирд░рд╢िрдк

рдЖрдк рдХंрдкрдиी рдХे рдоाрд▓िрдХ рдмрдирддे рд╣ैं – рдЬिрддрдиा рд╢ेрдпрд░ рдЙрддрдиी рд╣िрд╕्рд╕ेрджाрд░ी

рдЯैрдХ्рд╕ рдмेрдиिрдлिрдЯ्рд╕

рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рдХैрдкिрдЯрд▓ рдЧेрди рдкрд░ рдЯैрдХ्рд╕ рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै


рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion)

рдиिрд╡ेрд╢ рдХोрдИ рджौрдб़ рдирд╣ीं, рдПрдХ рдоैрд░ाрдерди рд╣ै। рдЬो рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╕े рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЪрд▓рддा рд╣ै, рд╡рд╣ी рдЕंрдд рдоें рд╡िрдЬेрддा рд╣ोрддा рд╣ै।”

ЁЯОп рд╕рд╣ी рдЬाрдирдХाрд░ी + рд╕рд╣ी рд╕ोрдЪ + рд╕рд╣ी рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди = рд╕рдлрд▓ рдиिрд╡ेрд╢рдХ


ЁЯОЙ рдмрдзाрдИ рд╣ो! рдЖрдкрдиे рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдпाрдд्рд░ा рдкूрд░ी рдХрд░ рд▓ी рд╣ै।


рдЕंрддिрдо рд╕ाрд░ांрд╢: (Last Summary / Conclusion)

рдЕрдм рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░ें, рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╕े рдмрдв़ें

рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдПрдХ рдРрд╕ा рдоंрдЪ рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдХंрдкрдиिрдпाँ рдкूंрдЬी рдЬुрдЯाрддी рд╣ैं рдФрд░ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдЕрдкрдиी рдмрдЪрдд рдХो рдмрдв़ाрдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдкाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдИрдмुрдХ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЖрдкрдиे рдЬाрдиा:

·        рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै

·        NSE рдФрд░ BSE рдЬैрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ

·        рд╢ेрдпрд░ों рдХा рдХ्рдпा рдорд╣рдд्рд╡ рд╣ै

·        IPO рдФрд░ Secondary Market рдХी рднूрдоिрдХा

·        рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбрд░ рдоें рдЕंрддрд░

·        рд╢ेрдпрд░ рдХी рдХीрдордд рдХैрд╕े рддрдп рд╣ोрддी рд╣ै

·        рдбीрдоैрдЯ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд

·        рдЬोрдЦिрдоों рдХो рд╕рдордЭрдХрд░ рдХैрд╕े рд╕рддрд░्рдХ рд░рд╣ें

рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдиे рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХो рдкрдв़ рд▓िрдпा рд╣ै, рддो рдЖрдк рдЕрдм рдПрдХ рдЬाрдЧрд░ूрдХ рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдмрди рдЪुрдХे рд╣ैं।
рдЖрдкрдХो рдЬ़рд░ूрд░рдд рд╣ै рд╕िрд░्рдл рд╕рд╣ी рдЬाрдирдХाрд░ी, рдзैрд░्рдп рдФрд░ рдиिрд░ंрддрд░ рд╕ीрдЦрдиे рдХी рднाрд╡рдиा рдХी।

ЁЯУМ рдпाрдж рд░рдЦें:
рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХोрдИ “рдЬрд▓्рджी рдЕрдоीрд░ рдмрдирдиे рдХी рдпोрдЬрдиा” рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ рд╕рдордЭ рдФрд░ рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рд╕े рднрд░ी рдпाрдд्рд░ा рд╣ै। рдЬिрддрдиा рдЬ़्рдпाрджा рдЖрдк рд╕ीрдЦेंрдЧे, рдЙрддрдиा рд╣ी рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╕े рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेंрдЧे।



рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ

рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдкोрд╕्рдЯ

рд╕рд░्рд╡ांрдЧीрдг рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЪाрд░ рд╕्рддंрдн: рддрди, рдорди, рдзрди, рдЬрди | Trade on Money | Blog 122

Elliott Wave Theory details explanation in Hindi | Trade on Money | Blog 84

рдмाрдЗрдХ рдмीрдоा рдЧाрдЗрдб: рдЖрдкрдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा, рдЖрдкрдХी рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी (Part - 03) | Trade on Money | Blog 118