ЁЯУШ рдИрдмुрдХ 9: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб, SIP рдФрд░ ETF – рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдХे рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рд╡िрдХрд▓्рдк | Mutual Funds, SIPs and ETFs – Long Term Investment Options


ЁЯУШ рдИрдмुрдХ 9: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб, SIP рдФрд░ ETF – рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдХे рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рд╡िрдХрд▓्рдк
рд╕्рд▓ोрдЧрди"рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдиिрд╡ेрд╢, рдмрдб़े-рдмрдб़े рд╕рдкрдиे – рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХे рд╕ंрдЧ"
Index (рдЕрдиुрдХ्рд░рдордгिрдХा)


ЁЯФ░ рдкрд░िрдЪрдп

  • рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рджुрдиिрдпा рдоें рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд╕ाрдзрди

  • рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб, SIP рдФрд░ ETF рдХा рдорд╣рдд्рд╡

  • рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдХे рд▓ाрдн


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 1: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХ्рдпा рд╣ोрддे рд╣ैं?

  • рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा

  • рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै

  • AMC рдФрд░ рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдХी рднूрдоिрдХा


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 2: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХे рдк्рд░рдХाрд░

  • рдЗрдХ्рд╡िрдЯी рдлंрдб

  • рдбेрдЯ рдлंрдб

  • рд╣ाрдЗрдм्рд░िрдб рдлंрдб

  • рд▓िрдХ्рд╡िрдб рдФрд░ рдордиी рдоाрд░्рдХेрдЯ рдлंрдб


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 3: SIP (Systematic Investment Plan)

  • SIP рдХ्рдпा рд╣ै рдФрд░ рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै

  • рдиिрд╡ेрд╢ рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдФрд░ рд▓ाрдЧрдд рдФрд╕рдд рдХा рд▓ाрдн

  • SIP рдмрдиाрдо рдПрдХрдоुрд╢्рдд рдиिрд╡ेрд╢


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 4: ETF (Exchange Traded Fund)

  • ETF рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा

  • ETF рдмрдиाрдо рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб

  • рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп ETF рдЙрджाрд╣рд░рдг (Nifty 50, Gold ETF рдЖрджि)


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 5: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХैрд╕े рдЦрд░ीрджें?

  • KYC рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

  • рдлोрд▓िрдпो рдиंрдмрд░ рдФрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо

  • рд╕ीрдзे AMC рд╕े рдпा рдерд░्рдб рдкाрд░्рдЯी рдРрдк рд╕े рдиिрд╡ेрд╢


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 6: рд░िрдЯрд░्рди рдХी рдЧрдгрдиा рдФрд░ NAV

  • NAV рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

  • CAGR, XIRR рдФрд░ Absolute Returns

  • рдлंрдб рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХैрд╕े рд╕рдордЭें


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 7: рдЬोрдЦिрдо рдФрд░ рд░ेрдЯिंрдЧ्рд╕ рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди

  • рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХा рдЬोрдЦिрдо рдк्рд░ोрдлाрдЗрд▓

  • CRISIL рдФрд░ Morningstar рдЬैрд╕ी рд░ेрдЯिंрдЧ्рд╕

  • рд╕्рдЯैंрдбрд░्рдб рдбेрд╡िрдПрд╢рди, рд╢ाрд░्рдк рд░ेрд╢िрдпो


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 8: рдЯैрдХ्рд╕ рдФрд░ рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб

  • ELSS рдФрд░ рдЯैрдХ्рд╕ рдмрдЪрдд

  • LTCG, STCG рдФрд░ рдЗंрдбेрдХ्рд╕ेрд╢рди

  • рдЯैрдХ्рд╕ рдлाрдЗрд▓िंрдЧ рдоें рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХा рд╣िрд╕ाрдм


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 9: SIP рдж्рд╡ाрд░ा рдзрди рд╕ृрдЬрди рдпोрдЬрдиा

  • ₹500/₹1000 рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें

  • рдкाрд╡рд░ рдСрдл рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ

  • SIP рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 10: ETF рдФрд░ SIP рдХा рдоिрд▓ाрдЬुрд▓ा рдЙрдкрдпोрдЧ

  • рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдбाрдпрд╡рд░्рд╕िрдлिрдХेрд╢рди

  • рдПрдХ्рдЯिрд╡ рдФрд░ рдкैрд╕िрд╡ рд╕्рдЯ्рд░ैрдЯेрдЬी

  • рдЬोрдЦिрдо рдХрдо рдХрд░рдиा


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 11: рдмрдЪ्рдЪों, рд░िрдЯाрдпрд░рдоेंрдЯ рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЖрдзाрд░िрдд рдиिрд╡ेрд╢

  • рдЪाрдЗрд▓्рдб рдПрдЬुрдХेрд╢рди SIP

  • рд░िрдЯाрдпрд░рдоेंрдЯ рдлंрдб рдпोрдЬрдиा

  • рдЧोрд▓ рдЖрдзाрд░िрдд SIP рдк्рд▓ाрдиिंрдЧ


ЁЯУЪ рдЕрдз्рдпाрдп 12: рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдЭाрд╡

  • рдиिрд╡ेрд╢ рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди

  • рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдХा рдирдЬрд░िрдпा

  • рдиिрд╡ेрд╢ рдоें рдзैрд░्рдп рдФрд░ рдкुрдирд░ाрд╡рд▓ोрдХрди


ЁЯУМ рдЕंрддिрдо рд╕ाрд░ांрд╢ рдФрд░ рдк्рд░ेрд░рдгाрдд्рдордХ рд╕ंрджेрд╢

  • рдзीрдоा рд▓ेрдХिрди рд╕्рдеिрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рд╣ी рдЬीрддрддा рд╣ै

  • рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рд╕рд╣ी рд╣ै, рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд╕рд╣ी рд╕ोрдЪ рдХे рд╕ाрде рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें

  • рдЖрдиे рд╡ाрд▓ा рд╕рдордп, рдЖрдкрдХे рдЖрдЬ рдХे рдиिрд░्рдгрдп рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ै


ЁЯУШ рдкрд░िрдЪрдп
рдИрдмुрдХ 9: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб, SIP рдФрд░ ETF – рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдХे рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рд╡िрдХрд▓्рдк


рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рд╡िрдд्рддीрдп рд╕्рдеिрд░рддा рдФрд░ рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рд╕рд╣ी рдиिрд╡ेрд╢ рд░рдгрдиीрддि рдЕрдкрдиाрдиा рдмрд╣ुрдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рд╕ीрдзे рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдЖрд╕ाрди рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рд▓ेрдХिрди рдРрд╕े рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдЬो рдиिрдпрдоिрдд рдмрдЪрдд рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╕ंрдкрдд्рддि рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб, SIP (Systematic Investment Plan) рдФрд░ ETF (Exchange Traded Fund) рдЕрдд्рдпंрдд рдк्рд░рднाрд╡ी рд╡िрдХрд▓्рдк рд╣ैं।

рдЗрд╕ рдИрдмुрдХ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै – рдЖрдкрдХो рдЗрди рддीрдиों рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ाрдзрдиों рдХी рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдиा, рддाрдХि рдЖрдк рд╕рдордЭрджाрд░ी рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╕े рдЕрдкрдиे рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ рд╡िрдд्рддीрдп рд▓рдХ्рд╖्рдпों рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ो рд╕рдХें।


рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рдЖрдк рдЬाрдиेंрдЧे:

✔️ рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХ्рдпा рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं
✔️ SIP рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдиिрдпрдоिрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдорд╣рдд्рд╡
✔️ ETF рдХ्рдпा рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрдирдХी рдЦाрд╕ рдмाрддें
✔️ рдЬोрдЦिрдо, рд░िрдЯрд░्рди рдФрд░ рдЯैрдХ्рд╕ рдХी рдкूрд░ी рд╕рдордЭ
✔️ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЖрдзाрд░िрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рд░рдгрдиीрддिрдпाँ
✔️ рдФрд░ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ…


рдпрд╣ рдИрдмुрдХ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдХी рдЧрдИ рд╣ै, рдЦाрд╕рдХрд░ рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЬो рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рдпा рдкрд╣рд▓े рд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рд╕рд╣ी рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдХрд░ рдЖрдЧे рдмрдв़рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं।

рдЖрдкрдХा рд╡िрдд्рддीрдп рднрд╡िрд╖्рдп рдЖрдкрдХे рдЖрдЬ рдХे рдиिрд░्рдгрдп рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै।
"рд╕рд╣ी рдиिрд╡ेрд╢, рд╕рд╣ी рд╕рдордп рдкрд░, рд╕рд╣ी рджिрд╢ा рдоें" – рдпрд╣ी рд╕рдлрд▓рддा рдХी рдХुंрдЬी рд╣ै।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 1: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХ्рдпा рд╣ोрддे рд╣ैं?
"рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдиिрд╡ेрд╢, рд╕рд░рд▓ рд╕рдлрд▓рддा рдХी рдХुंрдЬी"


ЁЯФ╢ 1.1 рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा

рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдПрдХ рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдиिрд╡ेрд╢ рдпोрдЬрдиा рд╣ै, рдЬрд╣ाँ рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рдиिрд╡ेрд╢рдХों рд╕े рдкैрд╕ा рдПрдХрдд्рд░ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕े рдПрдХ рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░, рдмॉрди्рдб, рдпा рдЕрди्рдп рд╡िрдд्рддीрдп рд╕ाрдзрдиों рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдЖрд╕ाрди рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рддрд░ीрдХा рд╣ै рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЬो рдЦुрдж рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЯ्рд░ेрдб рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рдоें рднाрдЧ рд▓ेрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं।

рд╕рд░рд▓ рд╢рдм्рджों рдоें:
"рдЖрдк рдкैрд╕ा рд▓рдЧाрддे рд╣ैं, рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै।"


ЁЯФ╢ 1.2 рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै?

  1. рдХрдИ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдПрдХ рдлंрдб рдоें рдкैрд╕ा рд▓рдЧाрддे рд╣ैं।

  2. рдпрд╣ рдкैрд╕ा рдПрдХрдд्рд░ рд╣ोрдХрд░ рдПрдХ рдмрдб़ा рдкूंрдЬी рдХोрд╖ рдмрдиाрддा рд╣ै।

  3. рдЗрд╕ рдкूंрдЬी рдХो рдЕрдиुрднрд╡ी рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрднिрди्рди рдкрд░िрд╕ंрдкрдд्рддिрдпों рдоें рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

  4. рдиिрд╡ेрд╢ рд╕े рдЬो рдоुрдиाрдлा/рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ोрддा рд╣ै, рд╡ो рд╕рднी рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдоें рдЙрдирдХे рд╣िрд╕्рд╕े (units) рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдмंрдЯрддा рд╣ै।


ЁЯФ╢ 1.3 рдпूрдиिрдЯ рдФрд░ NAV рдХ्рдпा рд╣ै?

  • Unit: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдЬрдм рдЖрдк рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рдмрджрд▓े рдоें рдЖрдкрдХो рдпूрдиिрдЯ्рд╕ рдоिрд▓рддी рд╣ैं।

  • NAV (Net Asset Value): рдПрдХ рдпूрдиिрдЯ рдХी рдХीрдордд рдХो NAV рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд░ोрдЬ़ाрдиा рдмрджрд▓рддी рд╣ै рдФрд░ рдлंрдб рдХी рдХुрд▓ рд╕ंрдкрдд्рддि рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рддрдп рд╣ोрддी рд╣ै।

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдиे ₹5000 рдХा рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрдпा рдФрд░ рдЙрд╕ рд╕рдордп NAV ₹50 рдеी, рддो рдЖрдкрдХो 100 рдпूрдиिрдЯ्рд╕ рдоिрд▓ेंрдЧी।


ЁЯФ╢ 1.4 рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдХी рднूрдоिрдХा

рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдПрдХ рдЕрдиुрднрд╡ी рд╡िрдд्рддीрдп рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рдкैрд╕ों рдХो рд╕्рдоाрд░्рдЯ рддрд░ीрдХे рд╕े рдмाрдЬाрд░ рдоें рд▓рдЧाрддा рд╣ै।
рдЙрдирдХी рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी рд╣ोрддी рд╣ै –

  • рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХрд░рдиा

  • рд╕рд╣ी рд╕्рдЯॉрдХ्рд╕ рдпा рдмॉрди्рдб्рд╕ рдЪुрдирдиा

  • рдлंрдб рдХो рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рд░िрдмैрд▓ेंрд╕ рдХрд░рдиा


ЁЯФ╢ 1.5 рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХिрд╕рдХे рд▓िрдП рд╣ै?

✅ рдиौрдХрд░ीрдкेрд╢ा рд▓ोрдЧ
✅ рдмिрдЬрдиेрд╕рдоैрди
✅ рд╣ाрдЙрд╕рд╡ाрдЗрдл
✅ рд░िрдЯाрдпрд░्рдб рд╡्рдпрдХ्рддि
✅ рд╕्рдЯूрдбेंрдЯ्рд╕ (SIP рдХे рд░ूрдк рдоें)

рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдХे рдкाрд╕ рд╕рдордп рдпा рдЬ्рдЮाрди рдирд╣ीं рд╣ै рд╢ेрдпрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рд╕ीрдзा рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХा, рддो рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдмेрд╣рддрд░ीрди рд╡िрдХрд▓्рдк рд╣ै।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 2: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХे рдк्рд░рдХाрд░
"рд╣рд░ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рдлंрдб – рдЬाрдиिрдП рдХौрди рд╕ा рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рд╕рд╣ी рд╣ै?"


ЁЯФ╖ 2.1 рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХिрддрдиे рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं?

рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХो рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ 3 рдоुрдЦ्рдп рд╢्рд░ेрдгिрдпों рдоें рдмांрдЯा рдЬाрддा рд╣ै:


ЁЯЯв 1. рдЗрдХ्рд╡िрдЯी рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб (Equity Mutual Funds)

  • рдпрд╣ рдлंрдб рдоुрдЦ्рдпрддः рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ (рд╕्рдЯॉрдХ्рд╕) рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं।

  • рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рд░िрдЯрд░्рди рджेрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд░рдЦрддे рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдЗрдирдоें рдЬोрдЦिрдо рднी рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।

рдк्рд░рдХाрд░:

  • Large Cap Fund

  • Mid Cap Fund

  • Small Cap Fund

  • Multi Cap Fund

  • Sectoral/Thematic Fund

  • ELSS (Tax Saving Fund)

рдЙрдкрдпुрдХ्рдд: рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдХे рдиिрд╡ेрд╢рдХ, рдЙрдЪ्рдЪ рдЬोрдЦिрдо рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓े рдиिрд╡ेрд╢рдХ


ЁЯЯб 2. рдбेрдЯ рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб (Debt Mutual Funds)

  • рдпрд╣ рдлंрдб рд╕рд░рдХाрд░ी рдмॉрди्рдб, рдХॉрд░्рдкोрд░ेрдЯ рдбिрдмेंрдЪрд░्рд╕, рдЯ्рд░ेрдЬрд░ी рдмिрд▓्рд╕ рдЖрджि рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं।

  • рдЬोрдЦिрдо рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рд░िрдЯрд░्рди рднी рд╕ीрдоिрдд рд╣ोрддा рд╣ै।

рдк्рд░рдХाрд░:

  • Liquid Fund

  • Ultra Short Duration Fund

  • Short/Medium/Long Duration Fund

  • Gilt Fund

  • Corporate Bond Fund

рдЙрдкрдпुрдХ्рдд: рдХрдо рдЬोрдЦिрдо рдЪाрд╣рдиे рд╡ाрд▓े, рд╡рд░िрд╖्рда рдиाрдЧрд░िрдХ, рд░िрдЯрд░्рди рдоें рд╕्рдеिрд░рддा рдЪाрд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдиिрд╡ेрд╢рдХ


ЁЯЯа 3. рд╣ाрдЗрдм्рд░िрдб рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб (Hybrid Mutual Funds)

  • рдпрд╣ рдлंрдб рдЗрдХ्рд╡िрдЯी рдФрд░ рдбेрдЯ рджोрдиों рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं।

  • рд╕ंрддुрд▓िрдд рд░िрдЯрд░्рди рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬोрдЦिрдо рднी рдордз्рдпрдо рд░рд╣рддा рд╣ै।

рдк्рд░рдХाрд░:

  • Aggressive Hybrid Fund

  • Conservative Hybrid Fund

  • Balanced Advantage Fund

  • Equity Savings Fund

рдЙрдкрдпुрдХ्рдд: рдордз्рдпрдо рдЬोрдЦिрдо рд╡ाрд▓े рдиिрд╡ेрд╢рдХ, рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े


ЁЯФ╖ 2.2 рдЕрди्рдп рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рдХाрд░

ЁЯЯг Index Funds:

  • рдпрд╣ рдлंрдб Nifty рдпा Sensex рдЬैрд╕े рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдХो рдЯ्рд░ैрдХ рдХрд░рддे рд╣ैं।

  • рдХрдо рд▓ाрдЧрдд рдФрд░ рдкाрд╕िрд╡ рдоैрдиेрдЬрдоेंрдЯ।

ЁЯЯг Fund of Funds (FoF):

  • рдпрд╣ рдлंрдб рджूрд╕рд░े рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै।

  • рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдбाрдЗрд╡рд░्рд╕िрдлिрдХेрд╢рди рдХे рд▓िрдП рдмेрд╣рддрд░ рд╡िрдХрд▓्рдк।


ЁЯУМ 2.3 рд╕рд╣ी рдлंрдб рдХा рдЪрдпрди рдХैрд╕े рдХрд░ें?

  • рдЖрдкрдХा рдиिрд╡ेрд╢ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХ्рдпा рд╣ै?

  • рдЖрдкрдХा рд╕рдордп рдХ्рд╖िрддिрдЬ рдХिрддрдиा рд╣ै? (1 рд╕ाрд▓, 5 рд╕ाрд▓, 10 рд╕ाрд▓?)

  • рдЖрдкрдХा рдЬोрдЦिрдо рдЙрдаाрдиे рдХा рд╕्рддрд░ рдХिрддрдиा рд╣ै?

  • рдЖрдк рдиिрдпрдоिрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдпा рдПрдХрдоुрд╢्рдд?


ЁЯОп рд╕ाрд░ांрд╢:
рд╣рд░ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдФрд░ рдЬोрдЦिрдо рдк्рд░ोрдлाрдЗрд▓ рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХा рдЪुрдиाрд╡ рд╕ोрдЪ-рд╕рдордЭрдХрд░ рдХрд░ें। рдПрдХ рд╣ी рд╕рдордп рдоें рдЖрдк рдПрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдлंрдб рдоें рднी рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 3: SIP (Systematic Investment Plan)
"рдЫोрдЯे рдиिрд╡ेрд╢, рдмрдб़े рдлाрдпрджे – рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рдЕрдиुрд╢ाрд╕िрдд рдХрд▓ा"


ЁЯФ╖ 3.1 SIP рдХ्рдпा рд╣ै?

SIP (рд╕िрд╕्рдЯрдоैрдЯिрдХ рдЗрди्рд╡ेрд╕्рдЯрдоेंрдЯ рдк्рд▓ाрди) рдПрдХ рдРрд╕ा рддрд░ीрдХा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЖрдк рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे (рдпा рд╣рдл्рддे/рддिрдоाрд╣ी) рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ाрд╢ि рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं।
рдпрд╣ рдПрдХ рдиिрдпрдоिрдд рдФрд░ рдЕрдиुрд╢ाрд╕िрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдЖрдк рдзीрд░े-рдзीрд░े рдмрдб़ी рдкूंрдЬी рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे ₹1000 SIP рдоें рд▓рдЧाрддे рд╣ैं, рддो рд╕ाрд▓рднрд░ рдоें рдЖрдкрдиे ₹12,000 рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрдпा। рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рдпрд╣ी рдЫोрдЯी рд░ाрд╢ि рдПрдХ рдмрдб़ा рдлंрдб рдмрдиा рд╕рдХрддी рд╣ै।


ЁЯФ╖ 3.2 SIP рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै?

  • рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдЖрдкрдХे рдЦाрддे рд╕े рддрдп рд░ाрд╢ि рдХрдЯрддी рд╣ै।

  • рдЙрд╕ рджिрди рдХी NAV рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЖрдкрдХो рдпूрдиिрдЯ рдоिрд▓рддी рд╣ै।

  • рдоाрд░्рдХेрдЯ рдКрдкрд░-рдиीрдЪे рд╣ोрддा рд░рд╣рддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдХрднी рдЬ्рдпाрджा рдпूрдиिрдЯ рдоिрд▓рддी рд╣ैं, рдХрднी рдХрдо – рдЗрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं: рд░ूрдкрдпा рд▓ाрдЧрдд рдФрд╕рдд (Rupee Cost Averaging)

  • рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдиिрд╡ेрд╢ рдкрд░ рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ рдХा рдЕрд╕рд░ рдкрдб़рддा рд╣ै – рдпрд╣ी SIP рдХी рддाрдХрдд рд╣ै।


ЁЯФ╖ 3.3 SIP рдХे рдоुрдЦ्рдп рд▓ाрдн

рдЫोрдЯा рдиिрд╡ेрд╢, рдмрдб़ा рд░िрдЯрд░्рди
рдЕрдиुрд╢ाрд╕िрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рдЖрджрдд
рд░ुрдкрдпा рд▓ाрдЧрдд рдФрд╕рдд (Cost Averaging)
рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЯाрдЗрдоिंрдЧ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं
рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ рдХा рд▓ाрдн
рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЖрдзाрд░िрдд рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ंрднрд╡ (рдЬैрд╕े – рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा, рдШрд░ рдЦрд░ीрджрдиा, рд░िрдЯाрдпрд░рдоेंрдЯ)


ЁЯФ╖ 3.4 SIP рдмрдиाрдо рдПрдХрдоुрд╢्рдд рдиिрд╡ेрд╢

рдмिंрджु SIP рдПрдХрдоुрд╢्рдд рдиिрд╡ेрд╢
рд░рдХрдо рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдеोрдб़ी-рдеोрдб़ी рдПрдХ рдмाрд░ рдоें рдмрдб़ी рд░рдХрдо
рд░िрд╕्рдХ рдХрдо рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЯाрдЗрдоिंрдЧ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░
рдиिрд╡ेрд╢ рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдЕрдзिрдХ рдирд╣ीं
рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ рд▓ाрдн рд▓рдЧाрддाрд░ рдоिрд▓рддा рд╣ै рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдиिрд╡ेрд╢ рдкрд░ рдЬ्рдпाрджा

ЁЯФ╖ 3.5 SIP рдХैрд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें?

  1. рдПрдХ рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдЪुрдиें

  2. рдЕрдкрдиी рдоाрд╕िрдХ рдиिрд╡ेрд╢ рд░ाрд╢ि рддрдп рдХрд░ें (₹500 рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं)

  3. SIP рддाрд░ीрдЦ рдЪुрдиें (рдЬैрд╕े 1, 5, 10 рдпा 15 рддाрд░ीрдЦ)

  4. рдСрдЯो-рдбेрдмिрдЯ рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪाрд▓ू рдХрд░ें

  5. рдлोрд▓िрдпो рдиंрдмрд░ рдФрд░ рд╕्рдЯेрдЯрдоेंрдЯ्рд╕ рдз्рдпाрди рд╕े рд░рдЦें


ЁЯФ╖ 3.6 SIP рдоें рдХрд╣ां рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें?

  • Equity SIP: рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдХे рд▓िрдП

  • Debt SIP: рд╕्рдеिрд░рддा рдФрд░ рдХрдо рдЬोрдЦिрдо рдХे рд▓िрдП

  • Hybrid SIP: рд╕ंрддुрд▓िрдд рд░िрдЯрд░्рди рдХे рд▓िрдП

  • ELSS SIP: рдЯैрдХ्рд╕ рдмрдЪрдд рдХे рд▓िрдП (80C рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд)


ЁЯФ╖ 3.7 SIP рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ

рдЖрдк SIP рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ рд╕े рдЕрдиुрдоाрди рд▓рдЧा рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдЖрдкрдХी рдоाрд╕िрдХ рд░ाрд╢ि рдХिрддрдиे рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдХिрддрдиी рдмрди рд╕рдХрддी рд╣ै।
рдЙрджाрд╣рд░рдг:
₹2000 рдк्рд░рддि рдоाрд╣, 15 рд╡рд░्рд╖ों рдХे рд▓िрдП, 12% рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рд░िрдЯрд░्рди → ₹10 рд▓ाрдЦ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХा рдлंрдб


ЁЯОп рд╕ाрд░ांрд╢:
SIP рдПрдХ рдзीрдоा рд▓ेрдХिрди рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рддрд░ीрдХा рд╣ै рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рд╕ंрдкрдд्рддि рдмрдиाрдиे рдХा। рдпрд╣ рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ै рдЬो рдмाрдЬाрд░ рдХो рд░ोрдЬ़ рдирд╣ीं рджेрдЦ рд╕рдХрддे, рд▓ेрдХिрди рдиिрдпрдоिрдд рдмрдЪрдд рдХी рдЖрджрдд рд░рдЦрддे рд╣ैं।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 4: ETF (Exchange Traded Fund)
"рдХрдо рдЦрд░्рдЪ, рдЬ़्рдпाрджा рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा – рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдирдпा рдЬ़рд░िрдпा"


ЁЯФ╖ 4.1 ETF рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

ETF (рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдЯ्рд░ेрдбेрдб рдлंрдб) рдПрдХ рдРрд╕ा рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ाрдзрди рд╣ै рдЬो рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдкрд░ рдЯ्рд░ेрдб рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬैрд╕े рдХि рдХोрдИ рд╢ेрдпрд░। рдпрд╣ рдлंрдб рдХिрд╕ी рдЗंрдбेрдХ्рд╕ (рдЬैрд╕े – Nifty, Sensex), рдХрдоोрдбिрдЯी (рдЬैрд╕े – Gold), рдпा рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдХो рдЯ्рд░ैрдХ рдХрд░рддा рд╣ै।

рд╕рд░рд▓ рднाрд╖ा рдоें:
ETF рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХी рддрд░рд╣ рд╡िрд╡िрдз рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕े рдЖрдк рд╢ेрдпрд░ рдХी рддрд░рд╣ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЦрд░ीрдж-рдмेрдЪ рд╕рдХрддे рд╣ैं।


ЁЯФ╖ 4.2 ETF рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै?

  • ETF рдПрдХ рдкाрд╕िрд╡ рдлंрдб рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рдХिрд╕ी рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдХो рдХॉрдкी рдХрд░рддा рд╣ै।

  • ETF рдХी рдпूрдиिрдЯ्рд╕ рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рд▓िрд╕्рдЯ рд╣ोрддी рд╣ैं।

  • рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдЗрди рдпूрдиिрдЯ्рд╕ рдХो рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХे рдХाрд░ोрдмाрд░ी рд╕рдордп рдоें рдХрднी рднी рдЦрд░ीрдж-рдмेрдЪ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
Nifty 50 ETF – рдЗрд╕рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдХि рдЖрдк Nifty рдХे 50 рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।


ЁЯФ╖ 4.3 ETF рдФрд░ рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдЕंрддрд░

рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб ETF
рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी NAV рдкрд░ (рджिрди рдХे рдЕंрдд рдоें) рд╕्рдЯॉрдХ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рд░ीрдпрд▓ рдЯाрдЗрдо
рдк्рд░рдмंрдзрди рдПрдХ्рдЯिрд╡ / рдкाрд╕िрд╡ рджोрдиों рдЕрдзिрдХрддрд░ рдкाрд╕िрд╡
рдЦрд░्рдЪ рдЕрдиुрдкाрдд (Expense Ratio) рдеोрдб़ा рдЕрдзिрдХ рдмрд╣ुрдд рдХрдо (0.05% рд╕े рд╢ुрд░ू)
рдоिрдиिрдордо рдиिрд╡ेрд╢ ₹100 – ₹500 SIP рд╕े 1 рдпूрдиिрдЯ рдХा рдоूрд▓्рдп (₹50 – ₹500+)
рддрд░рд▓рддा (Liquidity) рдФрд╕рдд рдмрд╣ुрдд рдЙрдЪ्рдЪ (рд╢ेрдпрд░ рдЬैрд╕ा рдЯ्рд░ेрдб)

ЁЯФ╖ 4.4 ETF рдХे рдк्рд░рдХाрд░

ЁЯЯв Index ETF – Nifty 50, Sensex, Nifty Next 50 рдЖрджि
ЁЯЯб Gold ETF – рд╕ोрдиे рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХा рдЖрдзुрдиिрдХ рддрд░ीрдХा
ЁЯЯа International ETF – рдЕрдоेрд░िрдХा рдЬैрд╕े рд╡िрджेрд╢ी рдмाрдЬाрд░ों рдоें рдиिрд╡ेрд╢
ЁЯФ╡ Sectoral ETF – Banking, IT, Pharma рдЬैрд╕े рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдХो рдЯ्рд░ैрдХ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े ETF
ЁЯЯг Bond ETF – рд╕рд░рдХाрд░ी рдмॉрди्рдб рдЖрдзाрд░िрдд рдлंрдб


ЁЯФ╖ 4.5 ETF рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХे рдлाрдпрджे

✅ рдХрдо рдЦрд░्рдЪ (Low Cost)
✅ рд░ीрдпрд▓ рдЯाрдЗрдо рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ
✅ рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдлॉрд▓ो рдХрд░рдиे рдХी рд╕рд░рд▓рддा
✅ рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдФрд░ рд▓рдЪीрд▓ाрдкрди
✅ рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рд╕्рдеिрд░ рд░िрдЯрд░्рди


ЁЯФ╖ 4.6 ETF рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдз्рдпाрди рджें

  • рдЖрдкрдХो Demat Account рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै

  • ETF рдоें рдм्рд░ोрдХрд░ेрдЬ рдЪाрд░्рдЬ рд▓рдЧ рд╕рдХрддे рд╣ैं

  • рд╣рд░ ETF рдоें рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд▓िрдХ्рд╡िрдбिрдЯी рд╣ो рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै

  • рдпे рдбाрдпрд░ेрдХ्рдЯ рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ाрдзрди рд╣ैं – рдХोрдИ рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддा


ЁЯОп рд╕ाрд░ांрд╢:
ETF рдЙрди рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд▓िрдП рдмेрд╣рддрд░ीрди рд╣ैं рдЬो рдХрдо рдЦрд░्рдЪ рдоें, рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рдФрд░ рд▓рдЪीрд▓े рддрд░ीрдХे рд╕े рдмाрдЬाрд░ рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЖрдЬ рдХे рд╕рдордп рдоें рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХी рдкрд╕ंрдж рдмрдирддे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 5: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ ETF рдХैрд╕े рдЦрд░ीрджें?
"рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд – рдЕрдм рдФрд░ рдЖрд╕ाрди!"


ЁЯФ╖ 5.1 рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рдкрд╣рд▓ी рд╢рд░्рдд – KYC рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдпा ETF рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрдХा KYC (Know Your Customer) рдкूрд░ा рд╣ोрдиा рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै।
рдЗрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдЬрд░ूрд░ी рд╣ोрддे рд╣ैं:

✅ рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб
✅ рдкैрди рдХाрд░्рдб
✅ рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиंрдмрд░ рдФрд░ рдИрдоेрд▓
✅ рдмैंрдХ рдЦाрддा рд╡िрд╡рд░рдг (canceled cheque)
✅ рдкाрд╕рдкोрд░्рдЯ рд╕ाрдЗрдЬ рдлोрдЯो (рдбिрдЬिрдЯрд▓/рдлिрдЬिрдХрд▓)

рдСрдирд▓ाрдЗрди KYC рдЖрдЬрдХрд▓ 10 рдоिрдирдЯ рдоें рдоोрдмाрдЗрд▓ рдпा рд▓ैрдкрдЯॉрдк рд╕े рдкूрд░ा рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯФ╖ 5.2 рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдЦрд░ीрджрдиे рдХे рддрд░ीрдХे

рдЖрдк рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рддрд░ीрдХों рд╕े рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं:

ЁЯЯв 1. рд╕ीрдзे AMC (Asset Management Company) рд╕े

  • рдЙрджाрд╣рд░рдг: SBI MF, HDFC MF, ICICI Pru MF рдЖрджि рдХी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдпा рдРрдк

  • рдбाрдпрд░ेрдХ्рдЯ рдк्рд▓ाрди рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХा рд╡िрдХрд▓्рдк (Low Expense Ratio)

ЁЯЯв 2. рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо/рдПрдЧ्рд░ीрдЧेрдЯрд░ рд╕े

  • рдЙрджाрд╣рд░рдг: Zerodha Coin, Groww, Paytm Money, Kuvera, INDmoney

  • рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдХे рд▓िрдП рдЖрд╕ाрди рдЗंрдЯрд░рдлेрд╕

  • SIP рдФрд░ One-time рджोрдиों рд╡िрдХрд▓्рдк рдЙрдкрд▓рдм्рдз

ЁЯЯв 3. рдмैंрдХ/рдбिрд╕्рдЯ्рд░ीрдм्рдпूрдЯрд░/рдПрдбрд╡ाрдЗрдЬ़рд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े

  • рдмैंрдХ рдЦाрддे рд╕े рдЬुрдб़ा рдиिрд╡ेрд╢

  • рд░ेрдЧुрд▓рд░ рдк्рд▓ाрди рд╣ोрддा рд╣ै (рдеोрдб़ा рдорд╣ंрдЧा, рдПрдЬेंрдЯ рдХрдоीрд╢рди рд╢ाрдоिрд▓)


ЁЯФ╖ 5.3 ETF рдХैрд╕े рдЦрд░ीрджें?

ETF рдХो рд╢ेрдпрд░ рдХी рддрд░рд╣ рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ (NSE/BSE) рд╕े рдЦрд░ीрджा рдЬाрддा рд╣ै।

рдЬрд░ूрд░ी рдЪीрдЬ़ें:

✅ рдбिрдоैрдЯ рдЦाрддा
✅ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЦाрддा
✅ рдм्рд░ोрдХिंрдЧ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо (рдЬैрд╕े – Zerodha, Upstox, Angel One, Groww)

рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा:

  1. рдм्рд░ोрдХिंрдЧ рдРрдк рдЦोрд▓ें

  2. ETF рдХा рдиाрдо рдпा рдХोрдб рд╕рд░्рдЪ рдХрд░ें (рдЬैрд╕े: NIFTYBEES, GOLDBEES)

  3. Market price рдкрд░ рдЦрд░ीрджें

  4. рдпूрдиिрдЯ्рд╕ рдЖрдкрдХे рдбिрдоैрдЯ рдоें рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं


ЁЯФ╖ 5.4 рдбाрдпрд░ेрдХ्рдЯ рдмрдиाрдо рд░ेрдЧुрд▓рд░ рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб

рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдбाрдпрд░ेрдХ्рдЯ рдк्рд▓ाрди рд░ेрдЧुрд▓рд░ рдк्рд▓ाрди
рдЦрд░्рдЪ рдЕрдиुрдкाрдд рдХрдо (рдХрдоिрд╢рди рдирд╣ीं рд╣ोрддा) рдЕрдзिрдХ (рдПрдбрд╡ाрдЗрдЬ़рд░ рдХрдоीрд╢рди)
рд░िрдЯрд░्рди рдЬ्рдпाрджा рдоिрд▓рддे рд╣ैं рдеोрдб़ा рдХрдо рд╣ोрддे рд╣ैं
рдиिрд╡ेрд╢ рдХैрд╕े рдХрд░ें? рд╕्рд╡рдпं рдСрдирд▓ाрдЗрди рдПрдЬेंрдЯ/рдмैंрдХ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े

ЁЯФ╖ 5.5 рдиिрд╡ेрд╢ рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЬांрдЪें рдпे рдмाрддें:

☑️ рдлंрдб рдХा рдкिрдЫрд▓ा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди (Past Performance)
☑️ рд░िрд╕्рдХ рдк्рд░ोрдлाрдЗрд▓ рдФрд░ рд░ेрдЯिंрдЧ
☑️ AMC рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा
☑️ рдлंрдб рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो
☑️ рдЕрдкрдиे рдиिрд╡ेрд╢ рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╕े рдоेрд▓ рдЦाрддा рд╣ै рдпा рдирд╣ीं?


ЁЯОп рд╕ाрд░ांрд╢:
рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЕрдм рдСрдирд▓ाрдЗрди рдФрд░ рдЖрд╕ाрди рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै। рдЖрдкрдХो рдмрд╕ рдЕрдкрдиा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп, рд╕рд╣ी рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рдФрд░ рдлंрдб рдХा рдЪрдпрди рдХрд░рдиा рд╣ै। рдПрдХ рдмाрд░ рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╣ो рдЬाрдП, рддो рдпрд╣ рд╕рдлрд░ рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЖрдкрдХो рдЖрд░्рдеिрдХ рдЖрдЬाрджी рдХी рдУрд░ рд▓े рдЬाрдПрдЧा।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 6: NAV рдФрд░ рд░िрдЯрд░्рди рдХी рдЧрдгрдиा рдХैрд╕े рдХрд░ें?
"рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рд╕рдЪ्рдЪी рддрд╕्рд╡ीрд░ – рд░िрдЯрд░्рди рдХो рд╕рдордЭрдиा рд╣ै рдЬрд░ूрд░ी"


ЁЯФ╖ 6.1 NAV рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

NAV (Net Asset Value) рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХी рдПрдХ рдпूрдиिрдЯ рдХी рдХीрдордд рд╣ोрддी рд╣ै।
рдЗрд╕े рдРрд╕े рд╕рдордЭें:

NAV = (рдлंрдб рдХी рдХुрд▓ рд╕ंрдкрдд्рддि - рдХुрд▓ рджेрдирджाрд░ी) ÷ рдХुрд▓ рдпूрдиिрдЯ्рд╕

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдпрджि рдХिрд╕ी рдлंрдб рдХी рдХुрд▓ рд╕ंрдкрдд्рддि ₹100 рдХрд░ोрдб़ рд╣ै, рджेрдирджाрд░ी ₹5 рдХрд░ोрдб़ рд╣ै, рдФрд░ рдХुрд▓ 5 рдХрд░ोрдб़ рдпूрдиिрдЯ्рд╕ рд╣ैं –
рддो NAV = ₹(100-5)/5 = ₹19

ЁЯСЙ NAV рд░ोрдЬ़ाрдиा рдмрджрд▓рддी рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рджрд░्рд╢ाрддी рд╣ै рдХि рдЙрд╕ рджिрди рдлंрдб рдХी рдПрдХ рдпूрдиिрдЯ рдХी рдХीрдордд рдХ्рдпा рд╣ै।


ЁЯФ╖ 6.2 рд░िрдЯрд░्рди рдХी рдк्рд░рдХाрд░

рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдпा ETF рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╕рдордп рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд░िрдЯрд░्рди рдЯрд░्рдо्рд╕ рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ोрддे рд╣ैं:

ЁЯЯв 1. Absolute Return (рдкूрд░्рдг рд░िрдЯрд░्рди)

(рд╡рд░्рддрдоाрди рдоूрд▓्рдп - рдиिрд╡ेрд╢ рдоूрд▓्рдп) ÷ рдиिрд╡ेрд╢ рдоूрд▓्рдп × 100

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
₹10,000 рдХा рдиिрд╡ेрд╢ → рд╡рд░्рддрдоाрди рдоूрд▓्рдп ₹12,000
= (12,000 - 10,000) ÷ 10,000 × 100 = 20% рд░िрдЯрд░्рди


ЁЯЯв 2. CAGR (Compound Annual Growth Rate)

рдпрд╣ рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрддрдиी рджрд░ рд╕े рд╣рд░ рд╡рд░्рд╖ рдмрдв़ा рд╣ै।

CAGR = [(Final Value / Initial Value) ^ (1 / Years)] - 1

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
₹10,000 → 3 рд╕ाрд▓ рдоें ₹13,310
= CAGR ≈ 10% рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖

ЁЯСЙ рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдХे рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рд▓िрдП CAGR рдмेрд╣рддрд░ рдкैрдоाрдиा рд╣ै।


ЁЯЯв 3. XIRR (Extended Internal Rate of Return)

SIP рдЬैрд╕े рдЕрдиिрдпрдоिрдд рдиिрд╡ेрд╢ों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬрд╣ाँ рдиिрд╡ेрд╢ рдиिрдпрдоिрдд рдФрд░ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рддिрдеिрдпों рдкрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।

ЁЯСЙ рдпрд╣ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд░िрдЯрд░्рди рджिрдЦाрддा рд╣ै рдХि рдЖрдкрдиे рдХिрддрдиी рд░ाрд╢ि рдХрдм-рдХрдм рд▓рдЧाрдИ рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рд╡рд░्рддрдоाрди рдоूрд▓्рдп рдХ्рдпा рд╣ै।


ЁЯФ╖ 6.3 рд░िрдЯрд░्рди рдХो рдХैрд╕े рд╕рдордЭें?

рд╕्рдеिрддि рд░िрдЯрд░्рди (рдЕрдиुрдоाрдиिрдд) рдЯिрдк्рдкрдгी
Equity Fund (5+ рд╡рд░्рд╖) 10% – 15% рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рд▓ाрднрдХाрд░ी
Debt Fund (1–3 рд╡рд░्рд╖) 5% – 7% рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рдХрдо рдЬोрдЦिрдо, рд╕्рдеिрд░ рд░िрдЯрд░्рди
Hybrid Fund 8% – 10% рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рд╕ंрддुрд▓िрдд рд╡िрдХрд▓्рдк
Gold ETF 6% – 9% (рдоांрдЧ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░) рдорд╣ंрдЧाрдИ рдмрдЪाрд╡ рдХा рдЬрд░िрдпा

ЁЯФ╖ 6.4 рд░िрдЯрд░्рди рдХे рд╕ाрде рдЬोрдЦिрдо рднी рд╕рдордЭें

  • Standard Deviation: рд░िрдЯрд░्рди рдоें рдХिрддрдиी рдЕрд╕्рдеिрд░рддा рд╣ै

  • Sharpe Ratio: рд░िрд╕्рдХ рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े рд░िрдЯрд░्рди рдХिрддрдиा рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ै

  • Beta: рдмाрдЬाрд░ рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े рдлंрдб рдХिрддрдиा рдЪंрдЪрд▓ рд╣ै

ЁЯСЙ рдХेрд╡рд▓ рд░िрдЯрд░्рди рджेрдЦрдХрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рди рдХрд░ें – рдЬोрдЦिрдо рд╕рдордЭрдиा рднी рдЙрддрдиा рд╣ी рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै।


ЁЯОп рд╕ाрд░ांрд╢:
рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рд╕िрд░्рдл рд░िрдЯрд░्рди рд╕े рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕рдХी рд╕्рдеिрд░рддा рдФрд░ рдЬोрдЦिрдо рд╕े рднी рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। CAGR рдФрд░ XIRR рдЬैрд╕े рдЯूрд▓्рд╕ рдЖрдкрдХे рдиिрд░्рдгрдп рдХो рдФрд░ рдордЬрдмूрдд рдмрдиाрддे рд╣ैं।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 7: рдЬोрдЦिрдо рдФрд░ рд░ेрдЯिंрдЧ्рд╕ рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди
"рдЬोрдЦिрдо рд╕рдордЭें, рддрднी рд╕рд╣ी рдиिрд╡ेрд╢ рдЪुрдиें"


ЁЯФ╖ 7.1 рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдЬोрдЦिрдо рдХ्рдпों рд╣ोрддा рд╣ै?

рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдмाрдЬ़ाрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдиिрд╡ेрд╢ рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕рдоें рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╣ैं।
рд╣рд░ рдлंрдб рдХा рд░िрд╕्рдХ рдк्рд░ोрдлाрдЗрд▓ рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдХрдИ рдмाрддों рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै:
✅ рдлंрдб рдХा рдк्рд░рдХाрд░ (Equity, Debt, Hybrid)
✅ рдлंрдб рдХी рд░рдгрдиीрддि
✅ рдлंрдб рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрдП рдЧрдП рд╕्рдЯॉрдХ्рд╕ рдпा рдмॉрди्рдб्рд╕
✅ рдмाрдЬ़ाрд░ рдХी рд╕्рдеिрддि


ЁЯФ╖ 7.2 рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдоुрдЦ्рдп рдЬोрдЦिрдо

рдЬोрдЦिрдо рдХा рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрд╡рд░рдг
рдмाрдЬाрд░ рдЬोрдЦिрдо рд╢ेрдпрд░ рдпा рдмॉрди्рдб рдХी рдХीрдорддों рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рдХा рдЬोрдЦिрдо
рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рдЬोрдЦिрдо рдбेрдЯ рдлंрдб рдоें, рдХंрдкрдиी рдХा рдбिрдлॉрд▓्рдЯ рдХрд░рдиे рдХा рдЬोрдЦिрдо
рдЗंрдЯрд░ेрд╕्рдЯ рд░ेрдЯ рд░िрд╕्рдХ рдм्рдпाрдЬ рджрд░ों рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ рд╕े рдмॉрди्рдб рдХी рдХीрдордд рдкрд░ рдЕрд╕рд░
рд▓िрдХ्рд╡िрдбिрдЯी рдЬोрдЦिрдо рд╕рдордп рдкрд░ рдкैрд╕ा рди рдоिрд▓ рдкाрдиे рдХा рдЬोрдЦिрдо
рдЗрди्рдл्рд▓ेрд╢рди рдЬोрдЦिрдо рдорд╣ंрдЧाрдИ рд╕े рд░िрдЯрд░्рди рдХा рдХрдо рд╣ोрдиा

ЁЯФ╖ 7.3 рдлंрдб рд░ेрдЯिंрдЧ्рд╕ рдХा рдорд╣рдд्рд╡

рд░ेрдЯिंрдЧ рдПрдЬेंрд╕िрдпाँ рдлंрдб рдХे рдкिрдЫрд▓े рдк्рд░рджрд░्рд╢рди, рдЬोрдЦिрдо рдФрд░ рдк्рд░рдмंрдзрди рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд░ेрдЯिंрдЧ рджेрддी рд╣ैं।
ЁЯФ╣ CRISIL
ЁЯФ╣ Morningstar
ЁЯФ╣ Value Research Online

рд░ेрдЯिंрдЧ рд╕्рдХेрд▓ рдЙрджाрд╣рд░рдг:
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️ – рдмेрд╣рддрд░ीрди рдк्рд░рджрд░्рд╢рди
⭐️⭐️⭐️ – рдФрд╕рдд рдк्рд░рджрд░्рд╢рди
⭐️ – рдХрдордЬोрд░ рдк्рд░рджрд░्рд╢рди

рдиोрдЯ: рд░ेрдЯिंрдЧ рдХेрд╡рд▓ рд╕ंрджрд░्рдн рд╣ै, рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдЙрд╕ी рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рди рд░рд╣ें।


ЁЯФ╖ 7.4 рд░िрд╕्рдХ рдХो рдоाрдкрдиे рд╡ाрд▓े рд╕ंрдХेрддрдХ

рд╕ंрдХेрддрдХ рдорддрд▓рдм
Standard Deviation рдлंрдб рдХे рд░िрдЯрд░्рди рдоें рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ – рдЬिрддрдиा рдЬ्рдпाрджा, рдЙрддрдиा рдЬ्рдпाрджा рдЬोрдЦिрдо
Sharpe Ratio рд░िрдЯрд░्рди рдмрдиाрдо рд░िрд╕्рдХ – рдЬिрддрдиा рдЕрдзिрдХ, рдЙрддрдиा рдмेрд╣рддрд░
Alpha рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдХी рджрдХ्рд╖рддा – рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рд╕े рдЬ्рдпाрджा рд░िрдЯрд░्рди рджिрдпा рдпा рдирд╣ीं
Beta рдлंрдб рдХी рдЪंрдЪрд▓рддा – 1 рд╕े рдКрдкрд░ рдорддрд▓рдм рдЬ्рдпाрджा рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡

ЁЯФ╖ 7.5 рдЬोрдЦिрдо рд╕े рдХैрд╕े рдиिрдкрдЯें?

Diversification – рдПрдХ рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдлंрдб рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें
Asset Allocation – Equity, Debt, Gold рдХा рд╕ंрддुрд▓рди рд░рдЦें
рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि – рд╕рдордп рд░िрд╕्рдХ рдХो рдХрдо рдХрд░рддा рд╣ै
SIP рд╕े рдиिрд╡ेрд╢ – рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЯाрдЗрдоिंрдЧ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं
рдлंрдб рд░िрд╡्рдпू рдХрд░ें – рд╣рд░ 6 рдпा 12 рдорд╣ीрдиे рдоें


ЁЯОп рд╕ाрд░ांрд╢:
рдиिрд╡ेрд╢ рдоें рдЬोрдЦिрдо рд╕े рдбрд░ें рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕े рд╕рдордЭрдХрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХрд░ें। рд╕рд╣ी рдЬाрдирдХाрд░ी, рд╕ंрддुрд▓िрдд рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдФрд░ рдЕрдиुрд╢ाрд╕िрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдЖрдкрдХो рдмेрд╣рддрд░ рдкрд░िрдгाрдо рджिрд▓ाрдПрдЧा।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 8: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ рдЯैрдХ्рд╕ – рд╕рдордЭिрдП рдЯैрдХ्рд╕ рдХा рдЧрдгिрдд
“рдмрдЪрдд рдХे рд╕ाрде рдЯैрдХ्рд╕ рдоें рдЫूрдЯ рднी – рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рдкрд╣рдЪाрди”


ЁЯФ╖ 8.1 рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдкрд░ рдЯैрдХ्рд╕ рдХ्рдпों рд▓рдЧрддा рд╣ै?

рдЪूंрдХि рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рд╕े рдЖрдкрдХो рд▓ाрдн (Profit) рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ рдЙрд╕ рдкрд░ Capital Gains Tax рд▓рдЧाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдЯैрдХ्рд╕ рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рдЖрдкрдиे рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрддрдиे рд╕рдордп рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдеा рдФрд░ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдлंрдб рдоें рдХिрдпा рдеा (Equity рдпा Debt)।


ЁЯФ╖ 8.2 рдЗрдХ्рд╡िрдЯी рдлंрдб рдкрд░ рдЯैрдХ्рд╕

рдпрджि рдЖрдкрдиे 65% рдпा рдЕрдзिрдХ рдкैрд╕ा рдЗрдХ्рд╡िрдЯी рдоें рд▓рдЧाрдпा рд╣ै рддो рд╡рд╣ рдлंрдб ‘Equity Fund’ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।

рд╣ोрд▓्рдбिंрдЧ рдЕрд╡рдзि рдЯैрдХ्рд╕ рдХी рд╢्рд░ेрдгी рдЯैрдХ्рд╕ рджрд░
12 рдорд╣ीрдиे рд╕े рдХрдо Short Term Capital Gain (STCG) 15% (Flat)
12 рдорд╣ीрдиे рд╕े рдЕрдзिрдХ Long Term Capital Gain (LTCG) ₹1 рд▓ाрдЦ рддрдХ рдЫूрдЯ, рдЙрд╕рдХे рдмाрдж 10%

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдиे ₹2 рд▓ाрдЦ рдХा рд▓ाрдн рдХрдоाрдпा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рд╣ोрд▓्рдбिंрдЧ 1 рд╡рд░्рд╖ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХी рд╣ै, рддो ₹1 рд▓ाрдЦ рдЯैрдХ्рд╕-рдл्рд░ी рд╣ोрдЧा рдФрд░ рд╢ेрд╖ ₹1 рд▓ाрдЦ рдкрд░ 10% = ₹10,000 рдЯैрдХ्рд╕ рд▓рдЧेрдЧा।


ЁЯФ╖ 8.3 рдбेрдЯ рдлंрдб рдкрд░ рдЯैрдХ्рд╕

рд╣ोрд▓्рдбिंрдЧ рдЕрд╡рдзि рдЯैрдХ्рд╕ рдХी рд╢्рд░ेрдгी рдЯैрдХ्рд╕ рджрд░
рдХिрд╕ी рднी рдЕрд╡рдзि рдоें Slab Rate рдкрд░ рдЯैрдХ्рд╕ (As per Income Tax Slab)

ЁЯСЙ рдЕрдк्рд░ैрд▓ 2023 рдХे рдмाрдж рд╕े рдбेрдЯ рдлंрдб рдкрд░ рдЗंрдбेрдХ्рд╕ेрд╢рди рдХा рд▓ाрдн рд╣рдЯा рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЕрдм рдЪाрд╣े 1 рд╕ाрд▓ рд╣ो рдпा 5 рд╕ाрд▓, рдЯैрдХ्рд╕ рдЖрдкрдХी рдЗрдирдХрдо рд╕्рд▓ैрдм рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд▓рдЧेрдЧा।


ЁЯФ╖ 8.4 ELSS – рдЯैрдХ्рд╕ рдмрдЪाрдиे рд╡ाрд▓ा рдлंрдб

ELSS (Equity Linked Saving Scheme) рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдРрд╕ा рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рд╣ै рдЬो рдЖрдкрдХो рдзाрд░ा 80C рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд ₹1.5 рд▓ाрдЦ рддрдХ рдХी рдЯैрдХ्рд╕ рдЫूрдЯ рджेрддा рд╣ै।

✅ рд▓ॉрдХ-рдЗрди рдЕрд╡рдзि – 3 рд╕ाрд▓
✅ Equity Fund рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै
✅ рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рдЕрдЪ्рдЫे рд░िрдЯрд░्рди рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा
✅ рдЯैрдХ्рд╕ рд╕ेрд╡िंрдЧ рдХे рд╕ाрде Wealth Creation


ЁЯФ╖ 8.5 рдбिрд╡िрдбेंрдб рдкрд░ рдЯैрдХ्рд╕

рдкрд╣рд▓े рдбिрд╡िрдбेंрдб рдЯैрдХ्рд╕ рдл्рд░ी рд╣ोрддा рдеा, рд▓ेрдХिрди рдЕрдм:

  • рдбिрд╡िрдбेंрдб рд╕ीрдзे рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХे рдЦाрддे рдоें рдЖрддा рд╣ै

  • рдЖрдкрдХी рдХुрд▓ рдЖрдп рдоें рдЬुрдб़рдХрд░ рд╕्рд▓ैрдм рд░ेрдЯ рд╕े рдЯैрдХ्рд╕ рд▓рдЧрддा рд╣ै

  • рдЕрдЧрд░ рдбिрд╡िрдбेंрдб ₹5000 рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै рддो TDS (10%) рдХрдЯрддा рд╣ै


ЁЯФ╖ 8.6 рдЯैрдХ्рд╕ рдк्рд▓ाрдиिंрдЧ рдХे рдЯिрдк्рд╕

✅ ELSS рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे 80C рдХी рд╕ीрдоा рдкूрд░ी рдХрд░ें
✅ рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рддрдХ рдиिрд╡ेрд╢ рд░рдЦें – LTCG рдЬ्рдпाрджा рдлाрдпрджेрдоंрдж
✅ SIP рдХे рд╣рд░ рдЗंрд╕्рдЯॉрд▓рдоेंрдЯ рдХी рд╣ोрд▓्рдбिंрдЧ рдЧिрдирддी рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ै – рдиिрд╡ेрд╢ рддाрд░ीрдЦ рдХा рд░िрдХॉрд░्рдб рд░рдЦें
✅ рдЯैрдХ्рд╕ рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें
✅ рд╕ाрд▓ рдХे рдЕंрдд рдоें рдлंрдб рдХी рд╕्рдЯेрдЯрдоेंрдЯ рдЪेрдХ рдХрд░ें


ЁЯОп рд╕ाрд░ांрд╢:
рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рди рдХेрд╡рд▓ рдЖрдкрдХी рд╕ंрдкрдд्рддि рдмрдв़ाрддे рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рд╕рд╣ी рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдХрд░ рдЖрдк рдЯैрдХ्рд╕ рдХी рдмрдЪрдд рднी рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╕рдордп рдЯैрдХ्рд╕ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рд╣ोрдиा рдЙрддрдиा рд╣ी рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै рдЬिрддрдиा рдлंрдб рдЪुрдирдиा।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 9: SIP – рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдпोрдЬрдиा рдХी рд╢рдХ्рддि
“рдеोрдб़ा-рдеोрдб़ा рдХрд░рдХे рдмрдб़ी рдкूंрдЬी рдмрдиाрдиा – SIP рдХी рдЕрд╕рд▓ी рддाрдХрдд”


ЁЯФ╖ 9.1 SIP рдХ्рдпा рд╣ै?

SIP (Systematic Investment Plan) рдПрдХ рдРрд╕ी рдиिрд╡ेрд╢ рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЖрдк рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े (рдоाрд╕िрдХ, рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдпा рдд्рд░ैрдоाрд╕िрдХ) рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ाрд╢ि рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЖрджрдд рдмрдЪрдд рдХो рдЕрдиुрд╢ाрд╕िрдд рдмрдиाрддी рд╣ै рдФрд░ рджीрд░्рдШрдХाрд▓ीрди рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рд▓िрдП рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ै।

рдЙрджाрд╣рд░рдг:
рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे ₹1000 рдХी SIP рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдпрд╣ 15 рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ 12% рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рд░िрдЯрд░्рди рджेрддा рд╣ै, рддो рдЖрдкрдХी рдХुрд▓ рд░ाрд╢ि ₹3.5 рд▓ाрдЦ рд╕े рдмрдв़рдХрд░ ₹5.0 рд▓ाрдЦ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।


ЁЯФ╖ 9.2 SIP рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै?

  1. рдЖрдк рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ाрд╢ि рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं।

  2. рдЙрд╕ рджिрди рдХी NAV рдкрд░ рдЖрдкрдХो рдпूрдиिрдЯ्рд╕ рдЕрд▓ॉрдЯ рд╣ोрддी рд╣ैं।

  3. рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдЖрдк рд░ुрдкрдпे-рдХी-рдФрд╕рдд рд▓ाрдЧрдд (Rupee Cost Averaging) рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрддे рд╣ैं।

  4. рд▓ंрдмे рд╕рдордп рдоें compounding рдХी рд╢рдХ्рддि рдЖрдкрдХे рдкैрд╕े рдХो рдмрдб़ा рдмрдиाрддी рд╣ै।


ЁЯФ╖ 9.3 SIP рдХे рдоुрдЦ्рдп рд▓ाрдн

рдЫोрдЯी рд╢ुрд░ुрдЖрдд, рдмрдб़ा рд▓ाрдн: ₹500 рд╕े рднी SIP рд╢ुрд░ू рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рд░ुрдкрдпा рд▓ाрдЧрдд рдФрд╕рдд: рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХे рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ рд╕े рдбрд░рдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं।
рдЕрдиुрд╢ाрд╕िрдд рдиिрд╡ेрд╢: рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рддрдп рддाрд░ीрдЦ рдХो рдкैрд╕ा рдХрдЯрддा рд╣ै।
рдкाрд╡рд░ рдСрдл рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ: рдЬिрддрдиा рдЬрд▓्рджी рд╢ुрд░ू рдХрд░ें, рдЙрддрдиा рдЬ़्рдпाрджा рдлाрдпрджा।
рд▓рдЪीрд▓ाрдкрди: SIP рдХो рдмрдв़ा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдмंрдж рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдпा рдПрдХ рдмाрд░ рдоें рдкैрд╕ा рдЬोрдб़ рд╕рдХрддे рд╣ैं।


ЁЯФ╖ 9.4 SIP рдмрдиाрдо One-Time рдиिрд╡ेрд╢

рд╡िрд╢ेрд╖рддा SIP One-Time рдиिрд╡ेрд╢
рдиिрд╡ेрд╢ рд╢ैрд▓ी рдоाрд╕िрдХ/рдиिрдпрдоिрдд рдПрдХ рдмाрд░ рдоें рдкूрд░ी рд░ाрд╢ि
рдЬोрдЦिрдо рдХрдо (рдФрд╕рдд рд▓ाрдЧрдд) рдЕрдзिрдХ (рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЯाрдЗрдоिंрдЧ рдЬрд░ूрд░ी)
рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ рдХा рдлाрдпрджा рдЕрдзिрдХ (рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि) рдХрдо (рд╡рдХ़्рдд рдХी рдиिрд░्рднрд░рддा)

ЁЯФ╖ 9.5 SIP рдХिрддрдиे рд╕рдордп рддрдХ рдХрд░ें?

ЁЯУМ рдХрдо рд╕े рдХрдо 5-7 рд╕ाрд▓ рдХा рдирдЬрд░िрдпा рд░рдЦें।
ЁЯУМ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЖрдзाрд░िрдд рдиिрд╡ेрд╢:

  • рдмрдЪ्рдЪे рдХी рдкрдв़ाрдИ – 10 рд╕ाрд▓

  • рд░िрдЯाрдпрд░рдоेंрдЯ – 20+ рд╕ाрд▓

  • рдШрд░ рдЦрд░ीрджрдиा – 5-7 рд╕ाрд▓


ЁЯФ╖ 9.6 SIP рдоें рдЧрд▓рддी рди рдХрд░ें

❌ рдмрд╣ुрдд рдЬрд▓्рджी рд░ुрдХ рдЬाрдиा
❌ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЧिрд░рдиे рдкрд░ рдбрд░ рдЬाрдиा
❌ рд▓рдЧाрддाрд░ SIP рдмрджрд▓рдиा
❌ рдмिрдиा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХे рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा


ЁЯФ╖ 9.7 SIP рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ

✅ рдСрдирд▓ाрдЗрди SIP рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ рд╕े рдЖрдк рдЬाрди рд╕рдХрддे рд╣ैं:

  • рдХिрддрдиी рд░рдХрдо рдЬोрдб़рдиी рд╣ै

  • рдХिрддрдиा рд░िрдЯрд░्рди рдоिрд▓ेрдЧा

  • рдЖрдкрдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХिрддрдиे рд╕рдордп рдоें рдкूрд░ा рд╣ोрдЧा


ЁЯОп рд╕ाрд░ांрд╢:
SIP рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдРрд╕ा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै рдЬो рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди, рдиिрд░ंрддрд░рддा рдФрд░ рдзैрд░्рдп рд╕े рдЖрдкрдХे рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдиिрд╡ेрд╢ рдХो рдмрдб़ी рд╕ंрдкрдд्рддि рдоें рдмрджрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 10: ETF (рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдЯ्рд░ेрдбेрдб рдлंрдб) – рдЖрдзुрдиिрдХ рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рд╕्рдоाрд░्рдЯ рд╡िрдХрд▓्рдк
“рд╢ेрдпрд░ рдЬैрд╕ा рдЯ्рд░ेрдб, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдЬैрд╕ा рд╡िрд╡िрдзрддा – рдпрд╣ी рд╣ै ETF”


ЁЯФ╖ 10.1 ETF рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

ETF (Exchange Traded Fund) рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдкрд░ рд╢ेрдпрд░ рдХी рддрд░рд╣ рдЯ्рд░ेрдб рд╣ोрддा рд╣ै। ETF рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЗंрдбेрдХ्рд╕ (рдЬैрд╕े – Nifty 50, Sensex) рдХो рдЯ्рд░ैрдХ рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕ी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै।

ЁЯУМ рд╕рд░рд▓ рднाрд╖ा рдоें:
ETF = рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб + рд╢ेрдпрд░ рдХा рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдиुрднрд╡


ЁЯФ╖ 10.2 ETF рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै?

  1. ETF рдПрдХ рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдпा рдеीрдо рдХो рдлॉрд▓ो рдХрд░рддा рд╣ै।

  2. рдлंрдб рд╣ाрдЙрд╕ рдЙрд╕ी рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдХे рдЕрдиुрдкाрдд рдоें рд╕्рдЯॉрдХ्рд╕ рдЦрд░ीрджрддा рд╣ै।

  3. рдпे ETF рдпूрдиिрдЯ्рд╕ рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рд▓िрд╕्рдЯ рд╣ोрддी рд╣ैं।

  4. рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдЗрди्рд╣ें рдмाрдЬाрд░ рдХे рд╕рдордп рдоें рдЦрд░ीрдж рдпा рдмेрдЪ рд╕рдХрддा рд╣ै (рдЬैрд╕े рд╢ेрдпрд░)।

  5. NAV рдФрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдк्рд░ाрдЗрд╕ рджोрдиों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдоिрд▓рддी рд╣ै।


ЁЯФ╖ 10.3 ETF рдФрд░ рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдЕंрддрд░

рдкрд╣рд▓ू ETF рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб
рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рд▓ाрдЗрд╡ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें (рд╕्рдЯॉрдХ рдЬैрд╕े) рджिрди рдХे рдЕंрдд рдкрд░ NAV рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░
рд▓ाрдЧрдд рдХрдо рдПрдХ्рд╕рдкेंрд╕ рд░ेрд╢िрдпो рдеोрдб़ा рдЬ्рдпाрджा рдЦрд░्рдЪ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै
рд▓िрдХ्рд╡िрдбिрдЯी рдЬ़्рдпाрджा, рд╢ेрдпрд░ рдХी рддрд░рд╣ рддुрд░ंрдд рдмेрдЪें NAV рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд░िрдбेрдо्рдкрд╢рди
рдПрдХ्рдЯिрд╡/рдкैрд╕िрд╡ рдЕрдзिрдХрддрд░ рдкैрд╕िрд╡ (рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдЖрдзाрд░िрдд) рдПрдХ्рдЯिрд╡ рднी рд╣ोрддे рд╣ैं

ЁЯФ╖ 10.4 ETF рдХे рдк्рд░рдХाрд░

  1. рдЗंрдбेрдХ्рд╕ ETF – рдЬैрд╕े Nifty 50, Sensex рдЖрдзाрд░िрдд

  2. рдЧोрд▓्рдб ETF – рд╕ोрдиे рдХी рдХीрдорддों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд

  3. рдмॉрди्рдб ETF – рд╕рд░рдХाрд░ी рдпा рдХॉрд░्рдкोрд░ेрдЯ рдмॉрди्рдб्рд╕

  4. рд╕ेрдХ्рдЯрд░ ETF – рдЬैрд╕े IT, рдмैंрдХिंрдЧ

  5. International ETF – рдЬैрд╕े Nasdaq, S&P 500


ЁЯФ╖ 10.5 ETF рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рдлाрдпрджे

рдХрдо рдЦрд░्рдЪ: рдПрдХ्рд╕рдкेंрд╕ рд░ेрд╢िрдпो рдмрд╣ुрдд рдХрдо
рд▓рдЪीрд▓ाрдкрди: рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЯाрдЗрдо рдкрд░ рдЦрд░ीрдж/рдмिрдХ्рд░ी
рд╡िрд╡िрдзрддा: рдПрдХ ETF рдоें рдХрдИ рд╕्рдЯॉрдХ्рд╕
рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा: рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рд╕ाрдл рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो
рдЫोрдЯे рдиिрд╡ेрд╢: 1 рдпूрдиिрдЯ рд╕े рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╕ंрднрд╡


ЁЯФ╖ 10.6 ETF рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХैрд╕े рдХрд░ें?

  1. Demat рдФрд░ Trading рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд

  2. рдХिрд╕ी рднी рдм्рд░ोрдХрд░ेрдЬ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рд╕े ETF рдпूрдиिрдЯ्рд╕ рдЦрд░ीрджें

  3. рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рд╣ोрд▓्рдб рдХрд░ें рдФрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХी рдЪाрд▓ рдХो рд╕рдордЭें


ЁЯФ╖ 10.7 ETF рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдЭाрд╡

ЁЯФ╣ ETF рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдмेрд╣рддрд░ рд╣ै рдЬो:

  • рдХрдо рд▓ाрдЧрдд рдоें рд╡िрд╡िрдзрддा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं

  • рд▓ाрдЗрд╡ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдЦुрдж рдЯ्рд░ेрдб рдХрд░рдиा рдЬाрдирддे рд╣ैं

  • рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо wealth рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं


ЁЯОп рд╕ाрд░ांрд╢:
ETF рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдЖрдзुрдиिрдХ рдФрд░ рд╕рдордЭрджाрд░ी рднрд░ा рддрд░ीрдХा рд╣ै, рдЬो рдЖрдкрдХो рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХी рдЖрдЬ़ाрджी рджोрдиों рджेрддा рд╣ै।

ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 11: SIP, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ ETF – рдХौрди рд╕ा рд╡िрдХрд▓्рдк рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдмेрд╣рддрд░?
“рддीрдиों рдоें рд╣ै рддाрдХрдд, рд▓ेрдХिрди рдЖрдкрдХे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ै рд╕рд╣ी рдЪुрдиाрд╡”


ЁЯФ╖ 11.1 рддीрдиों рдХी рдоूрд▓ рдкрд░िрднाрд╖ा – рдПрдХ рдирдЬрд░ рдоें

рдиिрд╡ेрд╢ рд╡िрдХрд▓्рдк рдкрд░िрднाрд╖ा рд╡िрд╢ेрд╖рддा
SIP рдпрд╣ рдПрдХ рддрд░ीрдХा рд╣ै рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХा, рдЬिрд╕рдоें рдЖрдк рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ाрд╢ि рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рд╕рдмрд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рддрд░ीрдХा
Mutual Fund рдпрд╣ рдПрдХ рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдиिрд╡ेрд╢ рд╕्рдХीрдо рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдХрдИ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХा рдкैрд╕ा рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдмंрдзिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡िрд╡िрдзрддा, рдкेрд╢ेрд╡рд░ рдк्рд░рдмंрдзрди
ETF рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ा рдлंрдб рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рдХिрд╕ी рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдХो рдЯ्рд░ैрдХ рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рд╢ेрдпрд░ рдХी рддрд░рд╣ рдЯ्рд░ेрдб рд╣ोрддा рд╣ै। рдХрдо рдЦрд░्рдЪ, рд▓ाрдЗрд╡ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ

ЁЯФ╖ 11.2 рддुрд▓рдиा – SIP vs Mutual Fund vs ETF

рдкрд╣рд▓ू SIP рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб ETF
рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рддрд░ीрдХा рдоाрд╕िрдХ/рдиिрдпрдоिрдд рдПрдХрдоुрд╢्рдд рдпा SIP рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рд╕ीрдзे рдЦрд░ीрджाрд░ी
рдЬोрдЦिрдо рдордз्рдпрдо рдЬोрдЦिрдо рдпोрдЬрдиा рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдЖрдзाрд░िрдд – рдХрдо рд╕े рдордз्рдпрдо
рд▓ाрдЧрдд (Expense Ratio) рдХрдо рдеोрдб़ा рдЬ्рдпाрджा рд╕рдмрд╕े рдХрдо
рд▓рдЪीрд▓ाрдкрди (Liquidity) рдХिрд╕ी рднी рджिрди рд░िрдбीрдо рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХिрд╕ी рднी рджिрди рд░िрдбीрдо рд▓ाрдЗрд╡ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी
рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЬ़рд░ूрд░рдд рдирд╣ीं рдирд╣ीं рд╣ाँ, Demat рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдЪाрд╣िрдП
рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдХी рддрд░рд╣ рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдбिрдЯेрд▓्рд╕ рд░ोрдЬ़ाрдиा NAV рдФрд░ рд╣ोрд▓्рдбिंрдЧ्рд╕ рдЙрдкрд▓рдм्рдз

ЁЯФ╖ 11.3 рдХрдм рдХ्рдпा рдЪुрдиें?

SIP рдЪुрдиें рдЬрдм:

  • рдЖрдк рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЫोрдЯी рд░ाрд╢ि рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं

  • рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рдмрдб़ा рдлंрдб рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं

  • рдоाрд░्рдХेрдЯ рдЯाрдЗрдоिंрдЧ рдирд╣ीं рд╕рдордЭрддे

Mutual Fund рдЪुрдиें рдЬрдм:

  • рдЖрдк рдкेрд╢ेрд╡рд░ рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдХे рднрд░ोрд╕े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं

  • рд╡िрд╡िрдзрддा рдФрд░ рд╕्рдеिрд░рддा рдХी рдЪाрд╣ рд╣ै

  • SIP рдпा рдПрдХрдоुрд╢्рдд рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪाрд╣िрдП

ETF рдЪुрдиें рдЬрдм:

  • рдЖрдк рдоाрд░्рдХेрдЯ рдоें рдЦुрдж рдЯ्рд░ेрдб рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं

  • рдХрдо рдЦрд░्рдЪ рдФрд░ рдЬ्рдпाрджा рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं

  • рдЖрдк рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдпा рдеीрдо рдЖрдзाрд░िрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдоें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦрддे рд╣ैं


ЁЯФ╖ 11.4 рдПрдХ рд╣ी рдиिрд╡ेрд╢ рдоें рддीрдиों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХैрд╕े рдХрд░ें?

ЁЯСЙ рдЙрджाрд╣рд░рдг рдпोрдЬрдиा:

  1. ₹5000 рдоाрд╕िрдХ SIP – Equity Mutual Fund рдоें

  2. ₹2000 ETF – Nifty 50 рдпा Gold ETF рдХे рд░ूрдк рдоें

  3. ₹3000 – Hybrid Mutual Fund рдпा Sectoral Fund рдоें

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЖрдк рд╡िрд╡िрдзрддा + рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди + рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдЯ्рд░ेрдбिंрдЧ рддीрдиों рдкा рд╕рдХрддे рд╣ैं।


ЁЯФ╖ 11.5 рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд▓िрдП рд╕рд▓ाрд╣

ЁЯФ╕ рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдЪुрдиाрд╡ рдЖрдкрдХे:

  • рд▓рдХ्рд╖्рдп (Goal)

  • рд╕рдордпाрд╡рдзि (Time Horizon)

  • рдЬोрдЦिрдо рд╕рд╣рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा (Risk Tolerance)
    рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।


рдЕंрддिрдо рдкंрдХ्рддि:

"SIP рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рд╕िрдЦाрддा рд╣ै, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рд╕ंрддुрд▓рди рджेрддा рд╣ै, рдФрд░ ETF рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдПрдХ्рд╕рдкोрдЬрд░ рджेрддा рд╣ै – рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╣ै рддीрдиों рдХो рд╕рдордЭрдХрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдоें рд▓ाрдиा।"


ЁЯУШ рдЕрдз्рдпाрдп 12: рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ рдзрди-рд╕ृрдЬрди рдХी рд░рдгрдиीрддिрдпाँ – SIP, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ ETF рдХा рд╕ंрддुрд▓िрдд рдЙрдкрдпोрдЧ
“рдзीрд░े-рдзीрд░े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें, рд╕ोрдЪ-рд╕рдордЭрдХрд░ рдмрдв़ें, рдФрд░ рднрд╡िрд╖्рдп рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдмрдиाрдПं”


ЁЯФ╖ 12.1 рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдоूрд▓ рд╕िрдж्рдзांрдд: рд╕рдордп рдФрд░ рд╕ंрдпрдо

рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдоें рдзрди рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдоूрд▓ рдоंрдд्рд░ рд╣ै:

"рдЬрд▓्рджी рд╢ुрд░ुрдЖрдд + рдЕрдиुрд╢ाрд╕िрдд рдиिрд╡ेрд╢ + рдзैрд░्рдп = рд╡िрдд्рддीрдп рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा"

SIP, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ ETF – рдЗрди рддीрдиों рдХो рд╕ाрде рдоें рд╕рдордЭрджाрд░ी рд╕े рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЖрдк рди рдХेрд╡рд▓ рдзрди рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рдорд╣ंрдЧाрдИ рдХो рдоाрдд рджेрдХрд░ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд░िрдЯрд░्рди рднी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।


ЁЯФ╖ 12.2 рдЪрд░рдгрдмрдж्рдз рдиिрд╡ेрд╢ рдпोрдЬрдиा (Step-by-Step Plan)

ЁЯУМ рдЪрд░рдг 1: рд▓рдХ्рд╖्рдп рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░ें

  • рдШрд░ рдЦрд░ीрджрдиा – 10 рд╡рд░्рд╖ рдоें

  • рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा – 15 рд╡рд░्рд╖ рдоें

  • рд░िрдЯाрдпрд░рдоेंрдЯ – 25 рд╡рд░्рд╖ рдоें

ЁЯУМ рдЪрд░рдг 2: рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ाрдзрди рдЪुрдиें

рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╕рдордпाрд╡рдзि рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ाрдзрди
рдЕрд▓्рдкрдХाрд▓िрдХ (1-3 рд╕ाрд▓) Debt Mutual Fund / Arbitrage Fund
рдордз्рдпрдордХाрд▓िрдХ (3-5 рд╕ाрд▓) Hybrid Mutual Fund / ETF
рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ (5+ рд╕ाрд▓) Equity Mutual Fund / SIP in Equity / Index ETF

ЁЯУМ рдЪрд░рдг 3: рдоाрд╕िрдХ рдиिрд╡ेрд╢ рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдПं

рдЙрджाрд╣рд░рдг: рдЖрдкрдХी рдоाрд╕िрдХ рдЖрдп ₹50,000 рд╣ै

рд╣िрд╕्рд╕ा рдиिрд╡ेрд╢ рд╕ाрдзрди
10% ₹5,000 SIP in Large Cap Fund
5% ₹2,500 Gold ETF
10% ₹5,000 Hybrid Mutual Fund
5% ₹2,500 Nifty 50 ETF
5% ₹2,500 Emergency Fund (Liquid Fund)

ЁЯФ╖ 12.3 рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдФрд░ рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдиिрдпंрдд्рд░рдг

ЁЯФ╕ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдХे рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡ рд╕े рдШрдмрд░ाрдПं рдирд╣ीं
ЁЯФ╕ SIP рдХो рдмीрдЪ рдоें рд░ोрдХрдиा рдиुрдХрд╕ाрдирджाрдпрдХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै
ЁЯФ╕ рд░िрдЯрд░्рди рдХा рдЖрдХрд▓рди 3-5 рд╕ाрд▓ рдоें рдХрд░ें, рд░ोрдЬ़ рдирд╣ीं
ЁЯФ╕ рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдПрдХ рдмाрд░ рдЕрдкрдиे рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХрд░ें


ЁЯФ╖ 12.4 SIP рдХा рдЪрдХ्рд░рд╡ृрдж्рдзि рдЪрдордд्рдХाрд░

₹5,000 рдк्рд░рддि рдоाрд╣ рдХी SIP
15 рд╡рд░्рд╖ों рдоें @12% рд░िрдЯрд░्рди
= ₹25 рд▓ाрдЦ+ рдХा рдлंрдб

рдпрд╣ी рд╣ै рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ рдХा рдХрдоाрд▓!


ЁЯФ╖ 12.5 ETF рдХे рдЬ़рд░िрдП рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдиिрд░्рдоाрдг

✅ Equity + Gold + International ETF
✅ рдХрдо рд▓ाрдЧрдд, рдЕрдзिрдХ рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा
✅ рд▓ॉрди्рдЧ рдЯрд░्рдо рд╣ोрд▓्рдбिंрдЧ рд╕े рдЯैрдХ्рд╕ рднी рдХрдо


ЁЯФ╖ 12.6 рд░िрдЯाрдпрд░рдоेंрдЯ рдХी рддैрдпाрд░ी SIP рд╕े

ЁЯФ╣ NPS + Index Fund SIP + Balanced Advantage Fund
ЁЯФ╣ рд╣рд░ рд╕ाрд▓ SIP рдмрдв़ाрдПं (SIP Step-Up)
ЁЯФ╣ 25 рд╕ाрд▓ рдмाрдж ₹1 рдХрд░ोрдб़+ рдлंрдб рдмрдиाрдиा рд╕ंрднрд╡


ЁЯФ╖ 12.7 рдЕंрддिрдо рд╕ुрдЭाрд╡

✔️ рдЬрд▓्рджी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░ें
✔️ рдЦुрдж рдХी рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХрд░ें
✔️ рд░ेрдЧुрд▓рд░ рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें
✔️ рдЯैрдХ्рд╕-рд╕ेрд╡िंрдЧ рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб (ELSS) рдХा рднी рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ें
✔️ рдЕрдЧрд░ рд╕ंрднрд╡ рд╣ो рддो рдПрдХ рдлाрдЗрдиेंрд╢िрдпрд▓ рдПрдбрд╡ाрдЗрдЬ़рд░ рд╕े рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рд▓ें


ЁЯУМ рдЕंрддिрдо рд╕ाрд░ांрд╢ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣рдо рд╕ीрдЦेंрдЧे:

рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдХौрди-рд╕ा рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рд╕рдмрд╕े рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ोрдЧा?
рдФрд░ рдХैрд╕े рдЖрдк SIP, рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдФрд░ ETF рдХे рд╕ंрддुрд▓рди рд╕े рдЬीрд╡рдирднрд░ рдХी рд╡िрдд्рддीрдп рдпोрдЬрдиा рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं?

ЁЯУШ рдЕंрддिрдо рд╕ाрд░ांрд╢: рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб, SIP рдФрд░ ETF – рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХी рдЕंрддिрдо рд╕ीрдЦ
“рд▓рдХ्рд╖्рдп, рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдФрд░ рдзैрд░्рдп – рдпрд╣ी рд╣ै рд╕рдлрд▓ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХी рдЕрд╕рд▓ी рддाрдХрдд”


ЁЯФ╖ 1. рдоुрдЦ्рдп рдмाрддें рдПрдХ рдирдЬрд░ рдоें:

рд╡िрд╖рдп рдк्рд░рдоुрдЦ рдЬाрдирдХाрд░ी
рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдкेрд╢ेрд╡рд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╡िрд╡िрдз рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो, рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдЬोрдЦिрдо рдк्рд░ोрдлाрдЗрд▓ рд╡ाрд▓े рд╡िрдХрд▓्рдк
SIP (Systematic Investment Plan) рдоाрд╕िрдХ/рдиिрдпрдоिрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рддрд░ीрдХा рдЬो рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдФрд░ рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрддा рд╣ै
ETF (Exchange Traded Fund) рд╕्рдЯॉрдХ рдПрдХ्рд╕рдЪेंрдЬ рдкрд░ рдЯ्рд░ेрдб рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдлंрдб्рд╕, рдХрдо рдЦрд░्рдЪ рдФрд░ рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा

ЁЯФ╖ 2. рдиिрд╡ेрд╢ рдХा рдоूрд▓ рдоंрдд्рд░:

рдЬрд▓्рджी рд╢ुрд░ू рдХрд░ें – рдЬिрддрдиा рдЬрд▓्рджी рдиिрд╡ेрд╢ рд╢ुрд░ू рдХрд░ेंрдЧे, рдХंрдкाрдЙंрдбिंрдЧ рдЙрддрдиा рдмрдб़ा рдЕрд╕рд░ рдбाрд▓ेрдЧी
рдиिрдпрдоिрдд рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ें – SIP рдХे рдЬ़рд░िрдП рдЫोрдЯा рдиिрд╡ेрд╢ рднी рдмрдб़ा рдмрдирддा рд╣ै
рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рддрдХ рдмрдиे рд░рд╣ें – рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдЬोрдЦिрдо рдШрдЯрддा рд╣ै, рд░िрдЯрд░्рди рдмрдв़рддा рд╣ै
рдбाрдпрд╡рд░्рд╕िрдлाрдИ рдХрд░ें – рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб + ETF + рдЧोрд▓्рдб + рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рдиिрд╡ेрд╢
рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХрд░ें – рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдЕрдкрдиे рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рдк्рд░рдЧрддि рдкрд░ рдирдЬ़рд░ рд░рдЦें


ЁЯФ╖ 3. рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХी рдЖрджрддें:

ЁЯФ╣ рдЦрд░्рдЪ рд╕े рдкрд╣рд▓े рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा
ЁЯФ╣ рдиिрд╡ेрд╢ рдХो рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╕े рдЬोрдб़рдиा
ЁЯФ╣ рдЗрдорд░рдЬेंрд╕ी рдлंрдб рдФрд░ рдмीрдоा рдмрдиाрдиा
ЁЯФ╣ рд▓ाрд▓рдЪ рдФрд░ рдбрд░ рд╕े рджूрд░ рд░рд╣рдиा
ЁЯФ╣ рд╡िрдд्рддीрдп рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдмрдв़ाрдиा


ЁЯФ╖ 4. рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб рдпा ETF – рдХ्рдпा рдЪुрдиें?

рдкैрд░ाрдоीрдЯрд░ рдо्рдпूрдЪुрдЕрд▓ рдлंрдб ETF
рд╕ंрдЪाрд▓рди рдлंрдб рдоैрдиेрдЬрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЗंрдбेрдХ्рд╕ рдЖрдзाрд░िрдд
рдЦрд░्рдЪ рдеोрдб़ा рдЕрдзिрдХ рдмрд╣ुрдд рдХрдо
рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдлंрдб рд╣ाрдЙрд╕ рдХे рдкाрд╕ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдХे рдкाрд╕ (рд╕्рдЯॉрдХ рдЬैрд╕ा рдЯ्рд░ेрдб)
рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдирдП рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे рд▓िрдП рдЕрдиुрднрд╡ рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓ों рдХे рд▓िрдП

ЁЯФ╖ 5. рдЕंрддिрдо рдк्рд░ेрд░рдгाрджाрдпрдХ рдкंрдХ्рддिрдпाँ:

ЁЯТм “рдиिрд╡ेрд╢ рдПрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдирд╣ीं, рдПрдХ рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рд╣ै। рдЬो рдиिрд╡ेрд╢ рдоें рдиिрдпрдоिрддрддा рд░рдЦрддा рд╣ै, рд╡рд╣ी рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╣ोрддा рд╣ै।”
ЁЯТм “рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдеोрдб़ा рдиिрд╡ेрд╢, рдЬीрд╡рди рднрд░ рдХा рдЖрд░ाрдо”


ЁЯУМ рдЕрдм рдЖрдк рддैрдпाрд░ рд╣ैं:

✔️ рдЕрдкрдиे рдиिрд╡ेрд╢ рд╕рдлрд░ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП
✔️ рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдпों рдХो рдпोрдЬрдиाрдмрдж्рдз рддрд░ीрдХे рд╕े рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП
✔️ рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдЬ़рд░ूрд░ी – рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдиिрд╡ेрд╢рдХ рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдП!



рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ

рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдкोрд╕्рдЯ

рд╕рд░्рд╡ांрдЧीрдг рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЪाрд░ рд╕्рддंрдн: рддрди, рдорди, рдзрди, рдЬрди | Trade on Money | Blog 122

Elliott Wave Theory details explanation in Hindi | Trade on Money | Blog 84

рдмाрдЗрдХ рдмीрдоा рдЧाрдЗрдб: рдЖрдкрдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा, рдЖрдкрдХी рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी (Part - 03) | Trade on Money | Blog 118